Galicia
Axenda rural: a peregrinación á Franqueira

Como en moitas das festividades poulares, a romaría da Franqueira é un exemplo de organización e cooperación entre comunidades. A mulditudinaria peregrinación se remonta ao século VII e antes da crise sanitaria do COVID-19 só se tiña interrompido pola guerra.

Franqueira 2019
Un dos tractores adornados para levar as imaxes sacras ata o santuario da Franqueira
5 jun 2020 17:16

peregrinación á A Franqueira é un evento que ninguén deixa pasar na niña parroquia. Cada ano unha comisión da aldea sae de madrugada e camiña ducias de quilómetros levando a súa virxe a costas para chegar á misa multitudinaria das Pascuíñas. É un evento que reúne a centos de persoas que proveñen de poboados Galicia e Portugal.  

Esta festividade lévase a cabo desde hai séculos e só se tiña interrompido antes pola guerra, ata este ano. A crise sanitaria do COVID-19 impediu a celebración da romaría e obrigou á organización a facer a misa vía streaming. Mais non foi suficiente para a miña veciñanza que, na véspera da data na que se acostuma facer a procesión, non se cansaban de lamentar a cancelación dcamiñada e da feira.

Porque a cuestión non é camiñar ata o santuario da Franqueira e atreveríame a dicir que vai alén da fe aínda que esta estea presente. É unha desas datas nas que a xente permítese deixar de traballar en pos do pracer. É unha ocasión na que ducias de parroquias que comparten un mesmo obxectivo se organizan e colaboran para atoparse e celebrar. Quen cargará o estandarte? Quen traerá os chalecos amarelos? Quen se encarga dos bocadillos á metade do camiño? Quen quere cargar á virxe os próximos quilómetros? Quen quere compartir unha ración de polbo? E de churrasco?

Relato aquí a miña crónica da peregrinación do ano pasado porque foi unha experiencia que me permitiu achegarme doutro xeito á cultura galega e porque sinto que facer memoria é unha maneira de revivila aínda que este ano o faga desde a miña casa. 

A CRÓNICA

Eran as catro da mañá cando soou o primeiro foguete. Os cans feriron o silencio co seus ladridos. A ninguén lle faltaba asomarse á fiestra para saber o que estaba a pasar. Tampouco tería servido de algo, a escuridade aínda era espesa. No cumio do monte as dúas pequenas fiestras da igrexa ilumináronse como ollos de gato. 

Cando as luces se apagaron -o gato volveu a durmir-, o son dos foguetes comezou soar máis e máis próximo. Baixaban polo monte. Quen? Cantos? A expectativa levántase. Só o ollo adestrado das veciñas distinguía algo entre as sombras. Coa súbita frustración que lle nace a quen sinala o evidente, levantaban o dedo cara á escuridade, onde eu debería ver un grupo de persoas baixando da montaña. 

Puiden velas só cando pasaron debaixo dun poste de luz. Alcancei a distinguir os triángulos que forman as pernas conforme se dan pasos. Logo, volveron a desaparecer na negrura. Non moito tempo despois apareceron a cen metros debaixo doutro poste de luz e puiden distinguir a unha cardume de dez persoas. 

Levanteime e prepareime para acompañalos na súa empresa. Non foi ata que pasaron xusto fronte a min que vin a virxe da parroquia, apoiada no trono cargado por catro persoas. Unha máis levaba a cruz da aldea e outra levaba o estandarte no que se podía ler “Nosa Señora do Rosario, Sabaxáns”. 

A HISTORIA

A Franqueira é unha parroquia que pertence ao consello de A Cañiza, Pontevedra. Cada ano lévase a cabo unha romaría na que máis de 60 imaxes de diversas aldeas son levadas a maneira de peregrinación para renderlle honor á virxe no seu santuario de A Franqueira. É unha das celebracións máis importantes na axenda da parroquia na que vivo (Sabaxáns) e as súas contornas. 

Esta romaría é coñecida como “As Pascuíñas” ou “Pascuas menores”, pois celébrase o luns de Pascua do Espírito Santo. Esta tradición remóntase á aparición da virxe de El Rosario no século VII. A imaxe tiña permanecido oculta nunha furna no alto dun monte. Cando apareceu, a veciñanza de Luneda e A Franqueira discutían sobre a cal das dúas parroquias lle pertencía a imaxe. Optouse por poñer a imaxe da virxe sobre un carro tirado por bois cos ollos vendados. Cara a onde camiñasen, sería o lugar onde se lle brindaría culto á virxe. Construíuse unha ermida en A Franqueira unha vez cos bois se dirixiron cara alí.  

Sabaxáns, entre moitas outras parroquias de diversos Consellos, cada ano saca a imaxe relixiosa da súa igrexa ás catro da mañá para iniciar a procesión a través dos montes ata chegar ao Santuario de A Franqueira. No meu caso, o percorrido foi de case trinta quilómetros e durou de cinco a seis horas. Ao longo do camiño, as parroquias que quedan de paso, vanse sumando á procesión coas súas respectivas imaxes, estandartes e cruces.  

***

Cando me unín á procesión, andando pola estrada que baixa a través do monte, non podía ver nada ao meu redor. A sombra negra das árbores delineábase sobre o pano de estrelas. A veciñanza tendeume un chaleco amarelo con cintas reflectintes e ían alumeando o camiño con lanternas. Ir a cegas a través das montañas fai imposible non imaxinarse a vida previa á electricidade. Así é como vivían esta mesma procesión fai cen anos? 

A camiñada foi lixeira ata que, unha hora despois, chegamos a un extremo da ponte de pedra que marca a entrada a Mondariz. Antes de cruzalo nos sentamos ao borde da estrada e esperamos a que o resto das parroquias das contornas chegaran. 

Alumeados aínda só polos postes de luz, comezaron os rituais ancestrais de benvida entre as parroquias que consiste en “cruzar e inclinar reverentemente por tres veces a cruz, o pendón e o estandarte cos respectivos que chegan de cada parroquia. O mesmo fan os portadores da imaxe da Virxe do Rosario que saen ao encontro dos portadores de cada imaxe visitante facendo tres xenuflexións ante eles e abrazándoos cando se encontran. Se trata dun acto propio da Idade Media”1.

O camiño é longo mais hai algúns momentos para descansar. Cando non reina o silencio, as bromas e os comentarios entre as procesións de cada parroquia levantan los ánimos. Aínda que, escoitando ditos comentarios todo o percorrido, o pensamento que máis inxectaba forzas non era necesariamente un sobre a vista que se ía a ter desde a cima da montaña unha vez chegáramos ao final do traxecto, nin sequera sobre a misa masiva do mediodía, senón o de comer unha boa ración de polbo da feira. 

O ceo foise aclarando e perdín a conta das parroquias que percorremos. A última hora do traxecto deixamos a estrada e subimos o monte por un deses camiños que abre o paso frecuente. 

Franqueira 2019 estandartes
Estandartes de distintas parroquias acomodados logo de chegar ao santuario

Ao chegar, unha carpa branca xigantesca levantábase na cima dunha montaña. Recibíronnos con aplausos centenares de persoas e logo tivemos que facer fila para ca virxe de Sabaxáns puidera “saudar” á de A Franqueira. Despois, pasamos a pousala no seu respectivo sitio de exhibición, a carón das ducias de virxes que tiñan chegado. 

Fóra da carpa, había un sitio destinado a aparcar tractores adornados con coroas e ramos de flores nos que outras parroquias, quizabes máis afastadas ca nosa, transportaron as súas imaxes sacras. 

A feira era masiva e vendían todo tipo de cousas. Desde polbo, churrasco, pan e queixo, ata zapatos, bolsos e xoguetes. A pesar de que a maioría da mocidade ten saído sistematicamente a vivir ás cidades, o sitio estaba repleto de xuventude. Porque cabe mencionar que na procesión de Sabaxáns non fun a única que camiñaba na procesión nin aprendía las coreografías de los ritos por primeira vez. Tamén ía, orgulloso e contento, un neno de 8 anos. Por non mencionar a os dous ou tres adolescentes. A pesar do panorama da crise demográfica no rural galego, estou segura que á nosa pequena parroquia quédanlle varios anos para desprenderse desta tradición. 

Despois de comer unha ración de polbo, de ver a cantidade de velas que se prenden no santuario e de levar un paquete de rosquillas na miña mochila, volvín no coche da miña veciña Lourdes, escusándome así da camiñada de regreso.

[1]http://www.afranqueira.org/?sec=17&lang=esConsultado el (03/06/20)

Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Madrid
Patrimonio La antigua fábrica Clesa se salva de la demolición y será declarada Bien de Interés Cultural
El inmueble, icono de la arquitectura industrial española del siglo XX de la ciudad de Madrid, diseñado por el arquitecto Alejandro de la Sota y construido en 1957, entrará en la categoría de monumento.
Flamenco
Las Cadenas “El flamenco lo alimenta la afición, no la industria”
Jóvenes del sector creativo, hostelero, de las artes y de la comunicación, se unen para crear una peña flamenca en Jerez de la Frontera, por puro amor al arte jondo y para continuar con el relevo generacional y acoger nuevas expresiones flamenca
Madrid
Ciudades Fake Madrid, un paseo por los hitos del simulacro
Un recorrido por los grandes éxitos de la conversión de Madrid en una ciudad irreal.
Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Argentina
Estela de Carlotto “Faltan todavía muchos nietos por encontrar”
Al cumplirse 49 años del golpe cívico-militar, la presidenta de Abuelas de Plaza de Mayo dialogó con El Salto y apuntó contra el Gobierno de Milei y su ministra de Seguridad, Patricia Bullrich, que encabeza la represión de la protesta social.
Residencias de mayores
Residencias de mayores Naces, creces, te reproduces, envejeces y sigues generando beneficios
El capitalismo extractivista emplea un ‘fracking’ similar sobre la última etapa de nuestras vidas: exprimir nuestra capacidad de producir beneficios hasta el último aliento.
Ni hablar
Ni hablar La clase obrera no va al paraíso
La explotación se aligera con el relato torticero de la explotación y de los héroes del capital, y con la asunción íntima de que capitalismo y democracia son conceptos sinonímicos.
Palestina
Genocidio Salah al Bardauil, miembro del comité político de Hamás, entre los 23 asesinados por Israel el 23 de marzo
Israel ha matado a 634 personas desde la ruptura del alto el fuego el pasado martes. Un ataque del Estado sionista hacia suelo libanés este sábado ha dejado siete muertos.
Opinión
Rearme Los eufemismos y el gasto militar
Los profesionales en la confección de los mensajes políticos y manipulación de la opinión pública han debido apreciar que el termino “rearme” era demasiado explícito y contundente y que podría provocar cierto rechazo.
México
Hallazgo en Teuchitlán Crisis de desaparecidos en México: los buscadores, entre el narco y las omisiones del Estado
El hallazgo del cementerio clandestino en Teuchitlán, Jalisco, ha conmocionado a todo México. El país que vive una crisis por la desaparición de más de 120 mil personas, que en 18 años solo han aumentado frente a una pasmosa impunidad.
Comunidad de Madrid
Fin a la privatización Un tsunami marcha por Madrid por la gestión totalmente pública de los servicios a la ciudadanía
La plataforma Tsunami por los Servicios Públicos nace este domingo para aglutinar a decenas de organizaciones sociales que quieren hacer frente al “modelo neoliberal de destrucción masiva de los derechos humanos y sociales”.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Un rayo de esperanza tras cinco años de los protocolos de la vergüenza
A punto de prescribir los posibles delitos, un avance judicial abre la puerta a conocer quién decidió no derivar a hospitales a ancianos en residencias en la Comunidad de Madrid.

Últimas

Gobierno de coalición
Consejo de Ministros Ángel Víctor Torres anuncia que tiene cáncer, pero seguirá al frente del Ministerio de Política Territorial
Reducirá su agenda como titular de Política Territorial en las semanas previas a una operación a finales de abril. Fuentes ministeriales dicen que la enfermedad “va bien” y “tiene solución”.
Contigo empezó todo
Contigo empezó todo El comunismo libertario de Hildegart Rodríguez
La joven madrileña, a quien se recuerda por morir a manos de su madre, contribuyó con sus ideas a la política revolucionaria durante la II República.
Opinión
Opinión La berlusconización de Mazón
Es evidente que el presidente de la Generalitat no ha asumido la agenda de la ultraderecha por convicción, sino por supervivencia política y judicial, en una estrategia no muy diferente a la que empleó Silvio Berlusconi.
Más noticias
Tribuna
Tribuna Carta abierta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proyecto que Galicia ni quiere ni necesita”
Los argumentos para apoyar lo que decimos son muchos. Se situaría en un terreno en el borde de la ZEC Serra do Careón; provocaría un nuevo ciclo de plantación masiva de eucalipto o de importación desde países del Sur; y no tiene licencia social.

Recomendadas

Siria
Siria Siria, de la euforia por el fin del régimen al examen de la transición
Las matanzas en el litoral sirio y las dudas acerca de las nuevas autoridades dejan atrás la alegría por la caída de al Asad y enfrían el aniversario de la revolución, el primero tras la huida del dictador.
Medio ambiente
Oliver Franklin-Wallis “La industria de los residuos deja una cicatriz enorme en nuestro planeta”
El periodista británico Oliver Franklin-Wallis recorre en ‘Vertedero’ (Capitán Swing, 2024) las prácticas ocultas de la industria de residuos, exponiendo el papel de las grandes corporaciones, en connivencia con autoridades e instituciones públicas.
México
EZLN Genealogía del “común” zapatista, política de la liberación
El EZLN celebró junto a sus bases de apoyo unas jornadas conmemorando el 31 aniversario del levantamiento en Chiapas, en el que se hizo reflexión sobre los retos que vive el movimiento. En abril, preparan el encuentro (Rebel y revel), de arte.