Memoria histórica
Telesforo Monzon bardo integrista

Bueltan da EH Bilduk EAJrekin itun abertzaleak bilatzeko joera, Telesforo Monzon buruzagi historikoa gidari sinboliko moduan aldarrikatuz.
Hordago 74 - 5 Olaso Dorrea Telesforo Monzon
Olaso Dorrea en Bergara fue la casa donde nació Telesforo Monzon y en la que hoy el TM eLab está forjando los acuerdos entre el PNV y EH Bildu Itoitz Otsoa

Eskuin zein ezkerreko abertzaleen erreferentzia historiko esanguratsua da Telesforo Monzon politikari, idazle eta poeta euskalduna (Bergara, 1904 – Baiona, 1981), eta bi kultura abertzale nagusien arteko elkarlanerako erreferentea da baita ere.


Familia aristokrata baten oinordekoa, inguru monarkikoetara gerturatu zen Madrilen bizi izandako gaztaroan, Espainiako inguru kontserbadore erreakzionarioekin harreman estuak eratuz. Euskal Herrira bueltatuta, abertzaletasunaren aldeko hautu kontzientea egin zuen, euskara ikasi zuen, baserri munduaren muturreko mistifikazioa egin, eta balore kontserbadoreetan oinarritutako izaera helduago bat eratu zuen.

Bigarren Errepublikaren garaian abertzaleen arteko erreakzionarioekin kokatzen zen, adibidez garai hartako emakumeen emantzipazio agenda errepublikanoaren aurrean, hain zuzen euskal emakumeei “ezkontza bizitzan senarraren menpe egotea” gomendatzen zien, “azken finean, menderatua izateak bere senarra biziago maitatzen duela frogatzen baituela” esanez. Eta bestaldetik, klase borroka “antikristaua eta antieuskalduna” zela argudiatu zuen.

Kartzeletako sarraskietan hildako presoen arduraduna

EAJn afiliatuta, arin igo zen alderdiaren hierarkian, Bergarako zinegotzia (1931), Gipuzkoa Buru Batzar (1932) eta Espainiako Gorteetako diputatua (1933) izanez. Gerra hasi eta berehala, Gipuzkoako Defentsa Batzordeko kide gisa, Ordena Publikoaren komisarioa izendatu zuten. Monzonen ardura izan zen presoen bizi baldintza egokiak bermatzea eta biolentzia politikoa ekiditea, gainera bera ez izanda EAJ gerran parte izatearen aldekoa, lehenengo bi hilabeteetan jarrera ez beligerantea sustatu zuen. Kargu horren ardura izanda, ez zuen lortu Ondarretako (Donostian) eta Tolosako espetxeetako 67 preso eskuindarren hilketak saihestea, gehienak militar matxinoak zirela, eta horren ondorioz bere dimisioa aurkeztu behar izan zuen.

1937ko kartzelen oldarraldian 224 preso hil ziren, gehienak zibilak, eta hiruzpalau orduetako erasoetan Monzonek ez zituen haien defentsarako tropak mobilizatu

Era berean, Eusko Jaurlaritzako Gobernazio sailburu izendatu zuten Agirren gobernuan, Ertzaña eratu zuen, eta barne segurtasuna bermatzearen ardura izanda, Bilbon 1937ko urtarrilaren 4eko preso sarraskiaren arduradun politikoa izan zen. Nazien bonbardaketa baten ostean, Bilbon lurperatutako bi pilotuetako bat hil zuten auzo langile bateko biztanleek, eta berehala joan ziren La Bilbaina-n kokatutako Gobernazio Kontseilura (egungo Nafarroa kalean), bigarren pilotuaren exekuzioa eskatzera.

Monzon berak, balkoitik hitz egin zien manifestariei, lasaitasuna eskatuz. Hortik eta gutxira, Solokoetxe aldeko kartzeletan atxilotutako eskuineko biztanleen aurkako oldarraldiak burutu zituzten. 224 preso hil ziren, gehienak zibilak, eta hiruzpalau orduetan zehar lau kartzeletara burututako erasoetan Monzonek ez zituen haien defentsarako tropak mobilizatu. Haietako batera, Solokoetxeko Angeles Custodios ikastetxekora, bertaratu zen UGTko batailoi bat, eta sarraskian parte hartu zuen, jasotako aginduaren aurka eginez.

Historiagileek ez dute argitu zein izan zen Monzonen jarrera hiruzpalau ordu horietan zehar, azkenean beste agintari eta soldaduekin sarraskiak etetera bertaratu zen arte. Garaian bere dimisioa eskatu zuen Juan Ajuriagerrak gidatutako EAJren Bizkai Buru Batzarrak, eta Ajuriagerra berak azaltzen zuen Monzon arratsalde horretan lo egitera joan zela zioela, eta bere laguntzaileari ez esnatzeko agindua eman ziola esanez, oldarraldiak eteteko indar militarrak ez mobilizatzeko aitzaki hori erabili zuen.

Eskuin batasunatik ETA laguntzera

Baina Agirre Lehendakariak ez zuen Monzon lagunaren dimisioa eskatu, eta gerra ostean Kontseilari gisa Errepublikaren beste indarrekin elkarlana sustatzearen aurkako jarrera izan zuen bergararrak, euskal eskuin osoaren aliantzaren alde agertuz, eta karlista, erreketeak, monarkikoak eta beste eskuineko fakzioekin harremanak eratu zituen. Nahiz eta geroago integrismo eta arrazakeriatik aldendu zen, hizkuntza nazio ardatz gisa aldarrikatuz, oraindik 1947 urtean honakoa defendatu zuen: gazteak bertoko neskekin ezkondu behar zuen arraza mantentzeko; eta patroiak herriko langileak lehenetsi behar zituen.

Gerra ostean Errepublikaren indarrekin elkarlana sustatzearen aurkako jarrera izan zuen, karlista, erreketeak, monarkikoak eta beste eskuineko fakzioekin aliantza egitearen alde agertuz

Horren ondorioz Eusko Jaurlaritzatik aldendu zen, eta 60ko hamarkadan jaiotako ETAri gerturatu zen, bere Donibane Lohitzuneko etxetik militanteei lagunduz. Bereziki adierazgarria izan da Argalarekiko izandako miresmena, eta gerran garaitik etorritako hari bat eskeini zien “gudari berriei”, haien alde eginez. Gerra zibilak euskal herritarren arteko gatazka izan zela ukatuz, Euskal Herri osoaren eta Espainiaren arteko gerra izan zela popularizatu zuen Monzonek, eta garaiko gerra eta egungo borroka armatuaren funtzioa nabarmendu zuen. Abertzaleak sortzeko izan duen gaitasuna goraipatuz, biolentziaren erabilera lehenetsi zuen. Geroko ETAren estrategiaren aurrekari gisa ulertu ahalko genuke, “gure heroien odola ahalik eta gehien aprobetxatu beharra” aldarrikatu baitzuen.

PNV-ETA batera Maltzagaraino

70 hamarkada horretan “herri abertzalea” irudikatu zuen Monzonek, “euskal gobernu nazionalaren” norabidea finkatuz, hots, EAJ eta ETAren arteko eraikuntza nazional bateratuaren beharra, hortik aurrera ezker abertzalearen sektore ez sozialistaren erreferente nagusia bihurtuz. Indar abertzale guztiak trantsizioan estrategia bateratu batean batzeko asmoz, Xibertako elkarrizketak bultzatu zituen, Espainiako lehenengo hauteskundeetara batera aurkezteko eta eratuko zen Kongresuan ez parte hartzeko proposamena eginez.

"Gerokoak geroko utzi. Orain, goazen abertzale guztiok batera Maltzagara” esaten zuen, ETAk EAJrekin batera burujabetasunean sakontzeko bidea egitea helburu

Ezker abertzalea eta Herri Batasunako buruzagia izan zen Monzon osteko urteetan, baina jarraitu zuen bi kultura abertzale nagusien arteko elkarlana defendatuz, bereziki Maltzagaren metaforaren bidez. “Gerokoak geroko utzi. Orain, goazen abertzale guztiok batera Maltzagara” esaten zuen, EAJrekin batera burujabetasunean sakontzeko bidea egitea helburu.

Monzon hilda, eta behin Garaikoetxea lehendakariaren aldekoak kanporatuta, EAJk bide neoliberalean sakondu zuen, baina abertzaleen batasuna ez zan inoiz guztiz alderatu ETAren estrategian. Gero etorri zen Lizarra-Garaziko abertzaleen arteko akordioa (1998), EAJk Aznarren gobernua sustengatzen zuen bitartean, eta bake prozesua, berriz ere elkarlan nazionalistari heltzeko aukera berria sortuz.

Azken urteetan Monzon familiaren Bergarako Olaso Jauregian elkartu dira ezker zein eskuin abertzalearen buruzagi eta teknokratak, EAJ eta EHBren arteko herri akordioak prestatzeko asmoarekin. Hor dagoen Telesforo Monzon Euskal Herrigintza laborategia TM eLaben egon da Pello Otxandiano hautagaia lanean, Hezkuntza Legearen oinarriak finkatuz adibidez, eta EAJrekin itunak bilatzeko bidea euskal politikaren erdigunera bueltatzeko joera argia aldarrikatzen dute ezker abertzaleko agintariek, Monzon gidari sinbolikoa berreskuratuz.

Olaso Jauregian bertan eman berri dute 'Monzon-Ganuza Euskal Utopikoei' saria Jose Mari Esparza tafallarrari , EH Bilduko hainbat liderren babesa izandako ekitaldian, nahiz eta azken boladan inmigrazioaren aurkako jarrera ozena hartu duen Txalaparta argitaletxearen sortzaileak.

Educación privada
Educación Un pacto educativo para blindar las escuelas privadas y segregadoras
Aunque la nueva ley vasca de educación la aprobaron PNV y PSE, EH Bildu ha tenido un papel histórico relevante en el fortalecimiento de la concertada.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Gobierno de coalición
Gobierno de coalición El bloque de investidura se adentra en un huracán legislativo hasta el verano
El Gobierno y sus socios en el Congreso deberán surfear una marea de proyectos que pondrá contra las cuerdas la mayoría parlamentaria: presupuestos, reducción de jornada, ley Mordaza,reforma de migración en Catalunya y condonación de deuda autonómica
Salario mínimo
Justicia fiscal El Congreso tiene los números para obligar a Hacienda a subir el umbral del IRPF por encima del SMI
Hacienda se ha negado a elevar el mínimo exento del gravamen por primera vez en cuatro años. Los votos de PP, Sumar, Podemos, BNG, ERC y Bildu, críticos con la decisión del departamento económico, bastan para blindar la no tributación del SMI.
Movilidad
Acuerdos El Gobierno prorroga seis meses los descuentos al transporte público tras un acuerdo con Podemos
Las ayudas se extenderán medio año más “en las mismas condiciones en las que se encuentran en este momento”; la decisión del Gobierno llega tras un acuerdo entre el PSOE y Podemos que, a cambio, apoyó al partido socialista en el Congreso
Asturias
Asturias Cinco muertos en la mina de Zarréu: demasiadas preguntas sin respuesta
El accidente más grave en la minería asturiana en casi tres décadas vuelve a poner en cuestión el sistema de permisos, controles y ayudas públicas para minas en proceso de reconversión.
Aviación
Travel Smart Las multinacionales españolas, a la cola de la reducción de emisiones por vuelos de negocios
Un estudio publicado este martes por organizaciones ecologistas señala que las emisiones por vuelos de negocios a nivel global se han reducido un tercio, pero las empresas españolas van a la zaga y suspenden en transparencia u objetivos concretos.
Universidad
Educación El Gobierno anuncia el endurecimiento de la normativa para la creación de universidades privadas
El Consejo de Ministros aprueba la tramitación urgente de una modificación en la legislación que regula la creación de centros privados de enseñanzas universitarias.
Represión
Policía infiltrado La Directa destapa un nuevo caso de policía infiltrado, esta vez, en el activismo de Lleida
Bajo la identidad falsa de Joan Llobet García, un agente de la trigesimosegunda promoción de la Academia de Ávila, pasó dos años infiltrado en espacios independentistas, estudiantiles y ecologistas.
Madres protectoras
Madres protectoras Una madre, condenada a tres años y medio por secuestrar a su propia hija, solicita su indulto
La libertad de Jewel Lázaro depende de la respuesta del Ministerio de Justicia de España a su petición de indulto con el fin de no separarla de otro bebé de nueve meses.
Maltrato animal
Maltrato animal Lidl denuncia a los animalistas que detectaron afecciones en la carne de pollo de la cadena
El Observatorio de Bienestar Animal asegura que el departamento legal de la cadena les pidió que eliminaran todas las publicaciones sobre ellos y creen que es una estrategia legal para silenciarles.

Últimas

Derecho a la vivienda
Manifestación estatal Mapa | Más de 40 ciudades se movilizan este 5 de abril por el derecho a la vivienda
Decenas de miles de personas en más de 40 localidades de todo el Estado español saldrán a la calle el próximo 5 de abril para reclamar medidas para hacer frente a la crisis de vivienda.
Israel
Guerra en Gaza Israel ordena evacuar Rafah ante la previsión de un ataque terrestre
En la mañana del 31 de marzo, las fuerzas militares de Israel han ordenado a la población evacuar gran parte de Rafah, en el sur de la Franja de Gaza.
Francia
Francia Marine Le Pen es condenada por malversación y no podrá concurrir a las elecciones de 2027
Un caso de corrupción con los asistentes del Parlamento europeo golpea a la ultraderecha francesa. Le Pen y su partido, Agrupación Nacional, son condenados por el Tribunal Penal de París.
Más noticias
Opinión
Opinión ¿Cómo acabar con el negocio de la vivienda?
Las reivindicaciones del 5A: bajada de alquileres, paralización de desahucios, desmantelamiento de las empresas de desokupación, ayudarían a acabar con la crisis de vivienda. Pero estas medidas son impensables en este sistema económico.
Myanmar
Terremoto Myanmar: un país bajo los escombros
Con el cronómetro en contra, los equipos de rescate de Myanmar continúan buscando bajo los escombros a los supervivientes del que ya se considera el peor terremoto sufrido en las últimas siete décadas en el país.

Recomendadas

Militarismo
Alejandro Pozo “El oportunismo de la industria militar española aprovechando lo que pasa en Gaza es grave”
Este investigador sobre paz, conflictos armados, desarme y acción humanitaria denuncia que el rearme ya está teniendo lugar y que el Ejecutivo escamotea información sobre las relaciones comerciales de la industria con Israel.
Galicia
Galicia Bimba y Lola se aleja de las fibras textiles de Altri con la salida del presidente de Greenalia de su consejo
El presidente de Greenalia y antiguo consejero delegado de Inditex, José María Castellano, abandona su puesto en la empresa cerrando una puerta más a la salida de la celulosa supuestamente creada para fibras textiles.
Redes sociales
El asesino de los CEO El fenómeno fan Luigi Mangione, ¿por qué tanta gente apoya a un asesino?
El caso del chico de clase alta que disparó sobre un CEO de una aseguradora médica ha desatado una ola cultural y de apoyo como no se había visto antes.