Decrecimiento
Jordi Pigem: o ecofilósofo do bo colapso

A obra do autor catalán guíanos para encararmos a Gran Transición.

Quercus marcescent
Quercus marcescent Javier Pérez Company

Coordinador do Instituto Resiliencia

25 may 2019 10:56

Jordi Pigem (Barcelona, 1964) é probablemente, xunto con Jorge Riechmann, un dos filósofos que no Estado español máis se dedicou a reflexionar sobre o colapso civilizatorio no que estamos a penetrar. Aínda que as súas obras máis coñecidas son dúas (La odisea de occidente: modernidad y ecosofía, Kairós, 1994; e Inteligencia vital: una visión postmaterialista de la vida y la conciencia, Kairós, 2016), o conxunto da súa obra ofrece unha perspectiva integral e multifacética do momento histórico que vivimos, visto desde a filosofía, mais cunha sólida base científica e psicolóxica plasmada en multitude de citas e referencias a investigacións das últimas décadas, coas que enriquece as súas páxinas.

Así, noutras obras súas como Buena crisis: Hacia un mundo postmaterialista (Kairós, 2009), GPS (global personal social): valores para un mundo en transformación (Kairós, 2011), ¿Dijo usted austeridad? Psicopatologia de la (ir)racionalidad económica (Proteus editorial, 2012), La nueva realidad. Del economicismo a la conciencia cuántica (Kairós, 2013) ou Ángeles o robots: la interioridad humana en la sociedad hipertecnológica (Viena Edicions, 2017) vai abordando diversos aspectos desta etapa terminal dun modelo de civilización que afunde as súas raíces no comezo da Modernidade, ou mesmo máis atrás (Grecia clásica).

Literatura
Contar o mañá

Cando as narradoras afrontan o reto de inventar como vai ser o mundo tras o colapso da civilización industrial.

É moi notable que Pigem fose, xa desde o comezo desta crise terminal, un dos autores que comezou a sinalar con máis claridade o factor enerxético, salientando a relevancia da chegada do petróleo ao seu Teito ou Cénit (o "final da festa fósil", nas súas palabras). Mais el achega outras perspectivas, nun enfoque holístico (non en van foi profesor no Masters in Holistic Science do Schumacher College no sur de Inglaterra), que non se adoitan atopar noutro tipo de divulgacións do problema enerxético do metabolismo capitalista; así, nos seus libros podemos atopar moita historia da ciencia, moita psicoloxía e neurociencia, moita ética e mesmo un enfoque que entra de cheo no terreo espiritual. Lendo a Pigem comprendemos que é precisamente ese enfoque multidisciplinar o que nos permite percibir mellor non só de onde procede a enfermidade mortal deste modo de vida, senón cales son os camiños polos que abrir paso a uns novos modos de vida en paz co planeta e con todas as formas de vida, dotadas —segundo el argumenta— todas elas de intelixencia.

O enfoque holístico permítenos percibir de onde procede a enfermidade mortal do noso modo de vida.

As raíces do pensamento do filósofo catalán podemos rastrexalas desde o filósofo e teólogo Raimon Panikkar até a ecosofía do pensador noruegués creador do concepto da ecoloxía profunda, Arne Næss, pasando por outras figuras como E. F. Schumacher (O pequeno é fermoso), Fritjof Capra (O Tao da Física) ou Ivan Illich (A convivencialidade), cuxo pensamento inza os libros de Pigem trenzando un discurso coherente e moi inspirador. Unha das ideas-forza inspiradoras que nos transmite Pigem é a da "boa crise", que comeza a empregar en 2008-2009, no sentido de ser unha xanela de oportunidade única para nos repensar como seres humanos e como sociedades, empurrados pola necesidade do colapso enerxético-ambiental mais apoiados por perspectivas que son, ao mesmo tempo, modernas (a física cuántica, por exemplo, ou os últimos descubrimentos da bioloxía) e ancoradas en tradicións sapienciais (o budismo do camiño medio, nomeadamente), e que el cualifica de "posmaterialistas". Lémbranos, para isto, que o significado orixinal de "crise" no campo de medicina identificaba un momento decisivo no que se experimentaba un empeoramento dentro dunha enfermidade... ou unha melloría definitiva que levaba á curación. E aínda que esta civilización xa non teña cura, se cadra a salvación da nosa especie pase por unha transformación noutra totalmente diferente, que nos leve "alén do ego", do consumismo, do materialismo, do crecemento económico sen fin, da separación da natureza, da obsesión polo control e doutros males que el vai debullando en libros como Buena crisis.

Tavertet

Pigem critica o materialismo nas súas dúas acepcións, mutuamente realimentadas: como comportamento consumista, e como visión do mundo baseada unicamente na materia, que se remonta ao pensamento de Platón e que vén sendo a "pedra angular do pensamento occidental". Así nos explica que o posmaterialismo "implica a superación de dúas crenzas interrelacionadas: que o único que existe é a materia, e que hai unha separación radical entre a psique humana e o mundo" (Buena Crisis, p. 96).

O posmaterialismo implica superar a dupla crenza de que só existe a materia e de que a mente está separada do mundo.

Asemade, os seus libros achegan —cunha linguaxe e estrutura que facilitan a súa lectura e comprensión— argumentos contundentes para a crítica ao capitalismo e ao seu modelo económico, que —xustifica razoadamente— encaixa perfectamente nas definicións de certas patoloxías psiquiátricas. Con todo, para el, a transición civilizatoria que debemos comezar a emprender (a "Gran Transición"), debe incluír unha "mudanza de conciencia" paralela ao cambio político e económico, xa que "a crise ecolóxica é reflexo da crise interior". Así, formula un triplo eixo "GPS", "global - persoal - social", para unha mudanza de valores e de imaxinario colectivo nun mundo en transformación (ou en descomposición, máis ben), é dicir, un novo "horizonte ético".

En definitiva, un autor moi necesario para orientarnos a nivel interior nas mudanzas radicais que estamos comezando a vivir, ao tempo que moi útil para armarnos de argumentos cos que desmantelar de maneira segura e resiliente o aparato civilizatorio-metabólico do capitalismo fosilista.

Movilidad
Soñan os políticos con coches eléctricos?

A promesa do coche eléctrico estase a converter nunha icona da chamada "Transición Enerxética". Mais canto ten de mito irrealizable?

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Crisis climática
Un 50% entre 2070 y 2090 Decrecer de forma planificada o a la fuerza: el PIB mundial se hundirá por la crisis climática
Economistas y científicos británicos dan por hecho que el crecimiento se desplomará en las próximas décadas por los “shocks climáticos”.
El Salto Radio
El Salto Radio Viaje hacia la destrucción
La ONU denuncia que las lluvias e inundaciones sin precedentes de Octubre pasado en España, se unen a una serie de catástrofes por inundaciones que han afectado a comunidades de todo el mundo.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Dependencia
Dependencia Los cuidados necesitarán entre 300.000 y 600.000 trabajadores más en cinco años
Las empleadas de residencias y ayuda a domicilio reclaman mejoras en esas nuevas plazas. “Debemos tener un sistema de cuidados universal y público, debe ser un derecho y no un negocio”, piden desde el sindicato ELA.
Precariedad laboral
Precariedad Voluntariado en el sector social: un monstruo con tres cabezas
La precarización del sector social es algo de lo que se viene hablando cada vez más en los últimos años, pero es un hecho que lleva conviviendo con nosotras mucho tiempo, y que es consecuencia de varios factores.
Cómic
Cómic Un gran poder conlleva una gran responsabilidad: ¿los superhéroes de cómic son de derechas o de izquierdas?
¿Encarna Superman a la socialdemocracia liberal, es Batman un militante anarcocapitalista y el Capitán América la bandera del nacionalismo? La respuesta no es tan sencilla si se repasa la historia del género.
València
Dana 20:11, Ni oblit ni perdó: los pueblos de la Dana amanecen con pintadas contra Mazón
Tras cinco meses de catástrofe, aparecen numerosas pintadas en los municipios afectados por la riada para señalar la tardía gestión de la Generalitat.
Memoria histórica
Manuel Pérez, ‘camarada Arenas’, tras salir de prisión “Cordón trató de escaparse, se cayó y se mató”
El militante histórico del PCE reconstituido y, según la Justicia, líder de los Grapo, mantiene su inocencia en todos los casos que le han llevado a pasar 32 años en prisión.

Últimas

Sevilla
Proyectos estratégicos Ilegalidades pasadas y peligros futuros de la mina que la Unión Europea quiere revivir en Sevilla
Las Cruces tiene un historial de más de 6,5 millones de euros en sanciones e indemnizaciones por extracciones ilegales de agua. El espaldarazo de la UE y del Gobierno al proyecto podría empeorar los vertidos que ya realiza la mina en el Guadalquivir.
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar llegan a un acuerdo para que el SMI no tribute el IRPF
Pese a adelantar la ministra de Trabajo que se habían roto las negociaciones, finalmente las personas que cobren el salario mínimo no tendrán que declarar en 2025.
Comunidad de Madrid
Comunidad de madrid El taxi advierte de que las nuevas licencias a Cabify van a “reventar el mercado”
El Tribunal Superior de Justicia de Madrid da la razón a las plataformas de VTC y obliga a la Comunidad de Madrid a concederles más de 2500 nuevas licencias en la comunidad.
Comunidad de Madrid
Sanidad Universal Sociedades sanitarias critican el SMS amenazante que el Gobierno de Ayuso está enviando a personas migrantes
Cuatro sociedades científicas denuncian un texto amenazante en el que se indica al destinatario que dispone de 30 días para seguir de alta en la Tarjeta Sanitaria, lo que está generando “incertidumbre” y “desprotección”.
Economía
IPC La inflación interanual cae hasta el 2,3% en marzo gracias a las lluvias
Las precipitaciones han reducido el precio de la electricidad.La subyacente también se reduce dos décimas hasta situarse en el 2%.
Más noticias
Notas a pie de página
Notas a pie de página Mansiones encantadas y casas sin cocina
La casa encantada como símbolo de la opresión del espacio doméstico recorre la literatura de muchas escritoras. Pero hubo un tiempo en el que algunas feministas trataron de imaginar otro hogar posible, en el que se liberase el trabajo doméstico.
Opinión
Opinión Sobre la cancelación de Georgina Orellano en el Foro ESPAL 2025
La cancelación de Georgina redunda en esta incapacidad para escuchar a las trabajadoras sexuales y en el pánico que tienen de que se las escuche. Denota inmadurez política, cerrazón dialéctica y pacatería moral.

Recomendadas

América del Sur
América del Sur La batalla por el litio: pueblos originarios resisten un “genocidio medioambiental y cultural”
Sudamérica se ha convertido en la proveedora mundial de materias primas para la transición energética. Las comunidades afectadas se rebelan ante una actividad que genera desposesión de tierras, contaminación, sequía y conflictos internos.
El Salvador
Ivania Cruz “El estado de excepción se está utilizando en El Salvador para gobernar en base al miedo”
A esta defensora de derechos humanos y comunitarios le allanaron su casa mientras se encontraba en un viaje internacional. Desde el exterior, denuncia la persecución del gobierno salvadoreño hacia su organización y hacia las comunidades que defiende.
Yemayá Revista
México Sobrevivir en la frontera: el cuerpo como moneda de cambio
En Tapachula, punto clave de la frontera sur de México, miles de mujeres migrantes permanecen atrapadas sin poder seguir su camino hacia Estados Unidos.