Medio rural
Ao redor da cociña de ferro: vivir o inverno, sobrevivir ao virus

A chegada do frío sempre muda por completo o ritmo de vida no rural. Este ano, ademais, a pandemia conxelou as tradicións milenarias. Como se lidia coa soidade e o confinamento nunha sociedade que se basea na cooperación para sobrevivir?
Frío
19 dic 2020 08:46

As noites son longas e os días son chuviosos. Rómpense as rutinas do resto do ano e empezan a xerminar outras que nacen aptas para este tempo. É xa o segundo inverno que paso na aldea, na Galiza, mais non deixa de me sorprender o violento cambio entre estacións. A cidade na que medrei era todo o oposto: as temperaturas eran case as mesmas ao longo de todo o ano, os días non medraban nin se acurtaban e a vida na metrópole non estaba determinada polo clima. Nin sequera reparábamos nel.

No rural, no entanto, o tempo é quen define as tarefas que hai que facer e quen dita o momento en que é mellor facelas. Só bastou que chegase o frío a miña pequena casa de pedra, para saber que hai moitas cousas novas de que ocuparse, como resolver o xeito de manternos quentes ou lidar coa humidade que entra e aferrase ás paredes da casa.

Ao redor da cociña de ferro

Aquí na aldea o cambio de estación non só é máis patente que na Cidade de México, senón que tamén é máis evidente que en calquera outra cidade da península, incluíndo as galegas. Aquí a xente móvese ao ritmo da natureza: se cae a noite e aínda son as seis, non importa, hai que cear e ir cedo á cama; se é un día de chuvia, non se traballa nas leiras e toca gardarse na casa.

No inverno, os camiños, rúas e estradas fican baleiras a maior parte do tempo. Non hai onde ir máis que a cociña, onde está o núcleo do calor e, sobre todo, onde non se escoitan tanto as panxoliñas que cantan a todas horas a través das bucinas da parroquia.

Cando chegamos á casa na que agora vivimos, emocioneime en canto vin a fermosa cociña de ferro do número sete. E a miña emoción medrou aínda máis cando vin que a avoa da miña parella deixara unha corte repleta de leña rachada. Era coma se ela soubese, 30 anos antes, que o seu neto ía a retornar un día a casa.

Mais a cociña rompeu á semana de usala. A humidade do abandono corroera o metal. Entón  tentamos de aproveitar o forno de pedra, mais a leña estaba tan seca que este comeu a metade da madeira. Aprendimos dúas cousas desa experiencia: que as cociñas de ferro son MOITO máis caras que as “modernas” estufas de butano e que a existencia do monte comunal é vital.

Así como a auga, o monte na miña parroquia é de xestión comunitaria. É dicir que hai unha sección dentro do territorio da aldea que é propiedade da veciñanza, da chamada “comunidade de montes”. Cada ano, despois de avaliar o estado do bosque, delimítase unha zona na que calquera persoa membro da comunidade de montes pode ir a talar árbores para aproveitar como leña. Isto quere dicir que a xente da aldea conta con esta materia prima a súa disposición, o que é fundamental, xa que se non es propietario de terras ou se non tes árbores para aproveitar, o monte comunal tórnase nun factor clave para acceder ao dereito de non pasar frío durante o inverno e sortear a pobreza enerxética.

Porque a maioría das casas (se non é que todas) utilizan a cociña de ferro como método de calefacción principal. Isto non quere dicir que algunhas non conten con outro tipo de calefacción, mais o inverno é tan longo que é máis economicamente posible manterse quentes con leña que con calquera outro medio.

Deste xeito, a cociña vólvese o centro da casa, o lugar no que se pasa a maioría do día, o que podería soar idílico, mais, na realidade, despois de dous meses, termina por semellar máis a un martirio de aburrimento.

A pegada do virus

A tristura no aire é particular este ano. As panxoliñas soan, mais xa ninguén blasfema contra elas. Non hai con quen. As casas que o ano pasado iluminaban a noite máis que os farois, tampouco foron adornadas.

A crises sanitaria remarcou o abandono ás persoas maiores que viven nas zonas rurais, ás que non lles queda máis remedio que ficar illadas na cociña, esperando a que termine o día. As visitas diarias entre veciñas, que atenuaban a soidade e distraian a mente, disolvéronse no vento. As relacións sociais, quizabes o factor máis imporante para vivir e sobrevivir no medio rural, quedaron conxeladas no tempo.

Como afrontan, se non con desesperación ou negación, as comunidades do rural as medidas de distanciamento social? Como se resolven as tarefas do día a día que precisan da axuda de máis persoas? Quen poda entón as viñas? Quen vai a leña? Quen mata o porco, pica a carne, enche e afuma as chourizas?

En xeral, esta época estase a vivir con gran desconcerto. As actividades do campo non poden parar porque representan gran parte do sustento e a maioría destas precisan da cooperación da veciñanza. O medo e a necesidade aparecen como dúas forzas opostas que tiran da vontade da xente.

Mentiría se negara que nalgúns casos óptase por ignorar as medidas. Mais tamén hai outros nos que se prefire forzar os vellos e doridos ósos para terminar as tarefas en soidade. Hai quen tamén vai resolvendo co maior optimismo posible, chama ás veciñas todos os días e avisa a toda a familia que lles vai mandar o bacallau de Nadal en toppers para non romper a tradición.

Nós, que non puidemos ir  axudar ás veciñas a picar a carne da matanza dos seus porcos, recibimos ao longo dunha semana un prato de zorza “para probar” de cada unha delas. Ao quinto día xa éramos uns catadores profesionais.  

A pesar dos tempos,  a vida avanza e os vínculos, sementados hai séculos, resisten a tempestade. Os afectos fanse patentes en cada pequeno intercambio e chamada telefónica, mais tamén na distancia. Ao final, esta é das poucas veces en que a ausencia se pode xustificar co amor e o coidado. Mais non por iso é máis sinxelo.

Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

A Catapulta
A Catapulta Silvia Penas, a creatividade na procura
A poeta, performer e creadora repasa na Catapulta a súa carreira e o súa visión sobre a poesía
Religión
Religión ‘El minuto heroico’ rompe el silencio sobre el Opus Dei: “Es un documental sobre la vulneración sistemática de derechos”
Dirigido por la prestigiosa periodista Mònica Terribas, el documental visibiliza los testimonios de 13 mujeres que relatan abusos y coerciones sufridas dentro de la organización. Conversamos con Terribas y con Marina Pereda, exagregada de la Obra.
#78063
25/12/2020 14:43

Lembranzas de infancia, e doutras cousas tamén. E renovación dos puntos de vista, das bases de pensamento, da acción.

0
0
Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Argentina
Estela de Carlotto “Faltan todavía muchos nietos por encontrar”
Al cumplirse 49 años del golpe cívico-militar, la presidenta de Abuelas de Plaza de Mayo dialogó con El Salto y apuntó contra el Gobierno de Milei y su ministra de Seguridad, Patricia Bullrich, que encabeza la represión de la protesta social.
Residencias de mayores
Residencias de mayores Naces, creces, te reproduces, envejeces y sigues generando beneficios
El capitalismo extractivista emplea un ‘fracking’ similar sobre la última etapa de nuestras vidas: exprimir nuestra capacidad de producir beneficios hasta el último aliento.
Ni hablar
Ni hablar La clase obrera no va al paraíso
La explotación se aligera con el relato torticero de la explotación y de los héroes del capital, y con la asunción íntima de que capitalismo y democracia son conceptos sinonímicos.
Palestina
Genocidio Salah al Bardauil, miembro del comité político de Hamás, entre los 23 asesinados por Israel el 23 de marzo
Israel ha matado a 634 personas desde la ruptura del alto el fuego el pasado martes. Un ataque del Estado sionista hacia suelo libanés este sábado ha dejado siete muertos.
Opinión
Opinión Los eufemismos y el gasto militar
Los profesionales en la confección de los mensajes políticos y manipulación de la opinión pública han debido apreciar que el termino “rearme” era demasiado explícito y contundente y que podría provocar cierto rechazo.
México
Hallazgo en Teuchitlán Crisis de desaparecidos en México: los buscadores, entre el narco y las omisiones del Estado
El hallazgo del cementerio clandestino en Teuchitlán, Jalisco, ha conmocionado a todo México. El país que vive una crisis por la desaparición de más de 120 mil personas, que en 18 años solo han aumentado frente a una pasmosa impunidad.
Comunidad de Madrid
Fin a la privatización Un tsunami marcha por Madrid por la gestión totalmente pública de los servicios a la ciudadanía
La plataforma Tsunami por los Servicios Públicos nace este domingo para aglutinar a decenas de organizaciones sociales que quieren hacer frente al “modelo neoliberal de destrucción masiva de los derechos humanos y sociales”.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Un rayo de esperanza tras cinco años de los protocolos de la vergüenza
A punto de prescribir los posibles delitos, un avance judicial abre la puerta a conocer quién decidió no derivar a hospitales a ancianos en residencias en la Comunidad de Madrid.

Últimas

Gobierno de coalición
Consejo de Ministros Ángel Víctor Torres anuncia que tiene cáncer, pero seguirá al frente del Ministerio de Política Territorial
Reducirá su agenda como titular de Política Territorial en las semanas previas a una operación a finales de abril. Fuentes ministeriales dicen que la enfermedad “va bien” y “tiene solución”.
Contigo empezó todo
Contigo empezó todo El comunismo libertario de Hildegart Rodríguez
La joven madrileña, a quien se recuerda por morir a manos de su madre, contribuyó con sus ideas a la política revolucionaria durante la II República.
Opinión
Opinión La berlusconización de Mazón
Es evidente que el presidente de la Generalitat no ha asumido la agenda de la ultraderecha por convicción, sino por supervivencia política y judicial, en una estrategia no muy diferente a la que empleó Silvio Berlusconi.
Más noticias
Tribuna
Tribuna Carta abierta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proyecto que Galicia ni quiere ni necesita”
Los argumentos para apoyar lo que decimos son muchos. Se situaría en un terreno en el borde de la ZEC Serra do Careón; provocaría un nuevo ciclo de plantación masiva de eucalipto o de importación desde países del Sur; y no tiene licencia social.

Recomendadas

Siria
Siria Siria, de la euforia por el fin del régimen al examen de la transición
Las matanzas en el litoral sirio y las dudas acerca de las nuevas autoridades dejan atrás la alegría por la caída de al Asad y enfrían el aniversario de la revolución, el primero tras la huida del dictador.
Medio ambiente
Oliver Franklin-Wallis “La industria de los residuos deja una cicatriz enorme en nuestro planeta”
El periodista británico Oliver Franklin-Wallis recorre en ‘Vertedero’ (Capitán Swing, 2024) las prácticas ocultas de la industria de residuos, exponiendo el papel de las grandes corporaciones, en connivencia con autoridades e instituciones públicas.
México
EZLN Genealogía del “común” zapatista, política de la liberación
El EZLN celebró junto a sus bases de apoyo unas jornadas conmemorando el 31 aniversario del levantamiento en Chiapas, en el que se hizo reflexión sobre los retos que vive el movimiento. En abril, preparan el encuentro (Rebel y revel), de arte.