Personas refugiadas
Rohingya: pandemia eta genozidioari aurre egiten dien herria

Rohingyek mendeak daramatzate Myanmar (Birmania ere deitua) eta Bangladeshen arteko muga inguruan bizitzen, baina inongo herritartasunik gabe, eta, beraz, haien eskubideen bermerik gabe. XX. mendean mugatik ekialdera dagoen Arakan Myanmarko eskualdean finkatu eta Britainiar Inperioak herritartasuna aitortu zien. 1948an Myanmarrek independentzia lortu zuenetik, historian zehar etnia honek jasandako bazterketa biolentzia bilakatuz joan da. 2017an, Nazio Batuen Erakundeak Myanmarko Gobernuaren jarrera “garbiketa etniko” bezala definitu zuen. Beste modu batera esan du berriki erakundeak: “genozidio” hitza erabili du azken asteetan armadak erail dituen ehunka lagunen berri emateko.

2017ko Gobernuaren erasoak 1.200.000 rohingyek Myanmartik alde egitea eragin zuen,  Ruandakoaren atzetik historian izan den exodorik handiena

Mugarik Gabeko Medikuak gobernuz kanpoko erakundeko komunikazio arduraduna Igor García Berberok ondo ezaguntzen du egoera. 1983an Bilbon jaio zen, baina Bartzelonan ikasi zuen Kazetaritza. Ondoren hamar urtez hainbat komunikabiderentzat korrespontsala izan zen Indian, Pakistanen eta Bangladeshen bizi zelarik. Azken herrialde horretan Kutupalong munduko errefuxiatu kanpamenturik handienean lanean egon zen, rohingyen gehiengoaren bizilekuan, alegia. 2018an, gainera, Bangladesh, crónica de un país olvidado liburua argitaratu zuen. Gaur egun, Nairobin bizi da eta Afrikako hainbat krisialdi jorratzen ditu.

BAZTERKETA HISTORIAN ZEHAR

Rohingyen bazterketaren arrazoi historikoa, Garcíak azaltzen duen moduan, etnia horrek Myanmarren bizi diren gainerako biztanleekiko dituen ezberdintasun nabarietan datza: “Rohingyek itxura indostanikoa daukate, musulmanak dira eta haien hizkuntza sanskrito propioak bengalarrarekin antzekotasun handiak ditu. Birmaniako biztanleriaren gehiengoak, ordea, itxura mongoloidea dauka, budista da eta hizkuntza-sinotibetarrak erabiltzen ditu”.

Rohingyen aurkako Gobernuaren indarkeria mailakatua izan da eta hainbat ihesaldi masibo eragin ditu, baina Bangladeshera iritsi direnek han ere ez daukate errefuxiatu kondizioa aitortuta. Bertako legearen arabera “Myanmartik datozen nortasun agiririk gabeko biztanleak” baino ez dira, eta ohikoa da iheslariak jatorrizko lekura itzultzera derrigortzea. “Etxea lau aldiz utzi behar izan duten errefuxiatuak aurkitu izan ditugu”, egiaztatzen du Garcíak.

Lehenengo migrazio bolada esanguratsua 70eko hamarkada bukaeran izan zen, zeinetan 200.000 pertsonek Arakanetik mugaz bestalde dagoen Cox’s Bazar Bangladesheko distritura alde egin zuten. 1982an, Myanmarko Gobernuak herrialde osoko hainbat etnia ezberdinen eskubideak bermatzen zituen lege berri bat onetsi zuen, baina dokumentuak ez zuen rohingyen etnia jaso. 90eko hamarkadan beste ehun milaka biztanlek egin zuten ihes.

2017ko abuztuaren 25ean Gobernuak indarkeria ikaragarri areagotu zuen. Egun horretan, borroka armatuaren bidea hautatu duen ARSA (Arakan Rohingya Salvation Army edo Arakango Salbazioarako Gudaroste Rohingya) milizia rohingyak Myanmarreko 30 egoitza militar eraso eta Gobernuak, atentatua aitzakiatzat hartuz, bortizki erantzun zuen. Mugarik Gabeko Medikuen azterketa baten arabera, Myanmarko armadak 7.000 pertsonatik gora hil zituen operazio hartan.

Kutupalongeko presio demografikoa Bangladeshek berez daukanari gehitu behar zaio, munduan biztanle dentsitate handiena daukan herrialdea baita

Gertaera hark Ruandakoaren atzetik historian izan den exodorik handiena eragin zuen: hilabete gutxi batzuetan, 1.200.000 rohingyek Myanmartik alde egin zuten. Gaur egun, Cox’s Bazarren kokatuta dagoen Kutupalong errefuxiatuen kanpamentua inoizko handiena da, plastiko eta banbu kanaberaz eraikitako etxeetan bizi diren milioi bat pertsona baino gehiago dituelarik; Bizkaiak bezain beste.

Kanpamentuaren presio demografikoa Bangladeshek berez daukanari gehitu behar zaio, munduan biztanle dentsitate handiena daukan herrialdea baita, kilometro karratuko 1.140 biztanlerekin. “Espainiar estatua baino lau aldiz txikiagoa da, baina lau aldiz pertsona gehiago bizi da han”, konparatzen du Garcíak. “Gainera, Bangladesh Ganges ibaiaren deltan kokaturik dagoenez eta ibai hori Himalaietako glaziarretan jaiotzen denez, oso zaurgarria da klima aldaketaren aurrean”, aipatzen du kazetariak.

Koronabirusaren pandemia dela eta, funtsezkoa da kutsatzeko arriskuak ahalik eta gehien murriztea, are gehiago hain masifikatua dagoen zonaldean. Momentu honetan, Kutupalongen osasun zerbitzuak zein ur eta saneamendu sareak mugi daitezke. Oraingoz Covid-19ak ez du gehiegizko kalterik sortu, baina gobernuz kanpoko erakundeak gaixotasunak eragin ditzakeen ondorioei aurre egiteko ospitaleak prestatzen ari dira.

“Bestalde”, adierazten du bilbotarrak, “zurrumurru askori aurre egin behar diegu”: “Askok gaixotasuna sendabide tradizionalekin kendu daitekeela uste dute, eta beste batzuk beldur dira, sendatzeko modurik ez dagoela pentsatzen dutelako. Horregatik nabarmen jaitsi dira eguneroko mediku kontsultak, 500etik 200era osasun etxe batzuetan”. Esan beharra dago ere, “bizitako egoera latzen ondorioz, trauma gogorrak oso ohikoak direla komunitate honetan”, azpimarratzen du.

Ozeanoko olatuen menpe milaka kilometro igarotzea da rohingyek genozidiotik edo laguntza humanitarioarekiko menpekotasunetik irteteko daukaten ihesbide bakarra

“Instalazioak aurretik kanpamentuan izan diren elgorri, sabeleko edo difteria bezalako ohiko izurriteentzako prestaturik zeuden, eta koronabirusaz gaixotutako eriak atenditzeko egokitu behar izan ditugu, baina ez dakigu zenbat denboraz eutsi ahal izango dugun momentu honetan daukagun materialarekin”.

Koronabirusari aurre egiteko neurriez gain, orain lehentasuna “gutxieneko osasun-zerbitzuak bermatzea” dela nabarmentzen du Garcíak. “Ppobreziarekin erlazionatutako beste gaixotasunak ez dira geldituko, arazo psikologikoak areagotuko dira eta emakumeak erditzen jarraituko dute”. Beraz, Kutupalongen erronka berria daukate 2017tik milioi eta erdi mediku kontsulta egin dituzten Mugarik Gabeko Medikuen profesionalek.

ASKE IZATEKO EZINTASUNA

Larria izanagatik, gatazka hau erabat ezezaguna izan da Europan 2015era arte. Urte horretan, rohingyak pateratan itsasoratuz Hego-Ekialdeko Asiara (Tailandia, Malasia eta inguruko herrialdetara) ailegatzen saiatu ziren. Mundu osoko egunkariak erreskataturiko txalupetatik jaisten ziren rohingya erkinen argazkiak azaletan ateratzen hasi ziren. Menpeko dituzten bi estatuen eta Indiako ozeanoaren arteko kokapen geografikoa dela eta, itsasoratzea da rohingyek genozidiotik edo laguntza humanitarioarekiko menpekotasunetik irteteko daukaten ihesbide bakarra.

Duela pare bat aste, rohingyak berriro albiste izan ziren, Bangladeshko kostaldeko zaintza talde batek 400 rohingya erreskatatu zituelako. Beste 30 lagun hil egin ziren eta itsasora bota zituzten haien gorpuak. Bengalako Golkoa eta Andamango Itsasoa zeharkatuz Asiako Hego-Ekialdera iristea zuten helburu. Olatuen menpe milaka kilometro egitea da askatasuna lortzeko daukaten bide bakarra. Kasu horretan, bi hilabete igaro zituzten itsaso zabalean, patera batean pilaturik eta noraezean.