O prelo
A disolución do humano: abrir as fiestras e bailar

“A casa onde vivimos ten máis de cen anos. Antes era unha corte para animais. Antes a xente vivía cos animais. Coma todas as outras casas vellas, está feita de pedra. [...] Faltaba un cristal na porta e os colchóns tiñas rastros, coma se alguén parise alí. Quizais un gato. Quizais o abandono. De calquera xeito, cando chegamos, xa marchara.”

Polo xeral, non me gustan os libros sobre o rural galego. Podo apreciar a súa calidade, pero xamais sen a sensación de inquedanza de quen observa algo familiar desde unha perspectiva completamente allea. Vexo representados espazos coma a aldea da miña avoa, quizais incluso coma o meu barrio e pregúntome se non haberá algún erro nas miñas vivencias. Eu non os recordo así.

Polo xeral, non me gusta a autoficción. Cada telón que cae entre a escrita e a lectura fai que xulgue o texto con máis dureza. “Esta frase non achega nada”, “Tan mal non estarás, cos cartos que tes”, “Se foses traballar…”, sentencio. A envexa, os prexuízos e a deformación literaria non me permiten gozar deste xénero de obras.

Por estes motivos, achegueime a Eu son o monte, de Sara Guerrero, con poucas ganas, por traballo, e, ao final, atopei un libro que me falou de fronte. O texto trata sobre unha muller que vén de América para vivir na casa abandonada da familia da súa parella, fillo de emigrantes. Desde a mirada dalguén que pisa o rural galego por primeira vez, retrátanse sen paliativos a sospeita, o racismo e a misoxinia. As marmuracións. Os favores envelenados.

“Despois da xunta, cada sábado chama á nosa porta unha veciña distinta. [...] Aos nosos pés, varias bolsas de plástico. [...] Outro día, contámoslle a Pilar que unha veciña subiu á nosa casa para deixarnos coellos e chourizos conxelados. O sorriso desaparece cando di Boh [...] Iso xa non vale para comer, ten rancio.

Esa noite soño que a nosa casa se inunda co lixo alleo.”

Enfrontándose a todo isto, os protagonistas aprenden a cultivar unha nova terra e a falar un novo idioma. pouco a pouco conseguen atopar recunchos para a amizade e a tenrura.

“Que nos faltan motivos para bailar?

Abrimos as fiestras, abrimos as portas. Abrimos a casa toda e subimos o volume. Unha vez máis, convertemos a cociña nunha pista de baile. [...] Mirade como bailamos na vosa gaiola.”

Lendo Eu son o monte síntome na casa. Porque na miña casa hai pobreza e desconfianza tamén. Porque a lareira leva décadas sen prenderse, o veciño córtanos o muro coa radial sen permiso (perdón polo beef) e a humidade cómenos aos poucos. Porque non se pode contruír un fogar nun terreo hostil sen recoñecer esa hostilidade, sen atopar un afecto escuro en experiencias paralelas ás propias, sexan dunha veciña coas pernas inchadas ou dunha escritora de orixe mexicana que aprende a nosa terra para abrila (coma a carne de porco ou as fiestras da cociña) e bailar.

“Nada que perder. Se algo aprendín é que a terra é igual aquí que alá e que en calquera sitio. Parda. Areenta. Chea de puntos minerais que reflicten a luz. Un impulso. Un desexo. Un dereito.

Se aprendín algo é que ningunha me pertence e que eu lles pertenzo a todas.”

Este fragmento recórdame ao “Nada me pertence / tudo faz parte de mim” de Sol Mariño en As alas da serpe, tamén recensionado nesta sección. Recentemente, Emma Pedreira comparaba en Biosbardia a obra de Guerrero co libro de relatos de Lara Dopazo Contos gringos. E, por último, gustaríame mencionar nesta pequena constelación de voces viaxeiras que os mesmos Sara e Rodrigo (o seu compañeiro, tamén crítico e investigador) trouxeran a O Salto unha recensión de O resto é ceu, poemario de Silvia Penas argallado durante unha estadía en Cabo Verde. Todas elas obras recentes escritas por mulleres que se desprazaron para entender tamén mellor o propio. Todas obras indispensables. Todas obras nas que a identidade se fragmenta para deixar paso a outras cousas: o animal, a paisaxe, o monte.

“O humano disólvese, miúdo, na presenza da vida absoluta e por cada serpe partida en dous o rato atopa un buraco na adega; por cada teixugo contra o que as rodas dun coche arremete, a toupeira abre novos camiños cara a raigame do cogombro”.