Iritzia
Gobernu berriaren aurrekontu neoliberal zaharrak

Imanol Pradalesek aurtengo ekainean abiatu zuen Lehendakaritzako ibilbidea. Asmo ustez berrituak, aurreko lehendakariarekin aldentzeko asmoa adierazten zuten formak eta etorkizunerako proposamenak. Hitzak, azken finean. Urte bukaera iritsi da eta ekintzen garaia iritsi da. Politika publikoek ezinbestekoa dute finantzaketa; dirurik gabe ez dago eraldaketa edo norabide berri posiblerik. Aurrekontu politika da gobernu batek definitzen duen bideorriaren ‘kotoiaren froga’. Ekintzak, alegia.

“Euskadi berria. Creciendo en bienestar” izena du Pradalesen gobernuak 2025erako aurkeztutako aurrekontu proiektuak. PPk, Voxek eta Sumarrek osoko zuzenketa egin diote proiektuari eta EHBk, ordea, ez. Pasa den astean izandako berrien arabera, negoziaketarekin amaitu da, baina EHBk ez du amore ematen eta prest dago adostasun batera ailegatzeko. Azken eguneko ezusterik egon ezean, PNV eta PSEk aurkeztutako proposamenak aurrera jarraituko du oposizioaren babesik gabe.

Aurrekontuen inguruko eztabaida aztergai

VV.AA.

Lanaren Ekonomia

Lanaren Ekonomia Aurrekontuen inguruko eztabaida aztergai

VV.AA.

Euskal instituzioen aurrekontuen negoziaketetan dagoen aritmetika aldagarria azaldu dugu, arreta berezia jarriz EAEko zenbakietan.

Momentu honetan aritmetika ezberdinak daude Hego Euskal Herrian. Orain arte, Gipuzkoako Foru Aldundiak PPren babesarekin atera ditu aurrera aurrekontuak. Arabakoak eta Bizkaikoak, ordea, EHBren laguntzarekin onartuko dituzte aurten lehenengoz, eta Nafarroan PSN, Geroa Bai eta Zurekin Nafarroak osatutako gobernu koalizioak EHBrekin akordioa lortu du ere.

Esan genezake euskal politikagintzaren zentro grabitazionala (eta beraz, aurrekontu politikaren muina) PNV-PSE-PSNren gobernuek markatzen dutela eta nolabaiteko indar zentripeto bat eragiten dutela. Batzuekin eta besteekin akordatzeko gaitasunaren gainetik, egonkortasun antzeko bat ageri da azken urteetako proposamen ekonomikoetan, eta fiskalitate erregresiboa eta baliabide eskasia dira horien alde ilunak, azken urteetan hainbat eragileek salatu duten politika neoliberalaren oinarri sendoak, alegia.

Aurrekontuen zenbakiak

Euskal Autonomia Erkidegoko aurrekontuetan azaleratzen da arazoa. Horretarako, titularren azpian ezkutatzen diren zenbaki hotzei erreparatu behar diegu. Eusko Jaurlaritzaren hitzetan, aurrekontuek hiru zutabe nagusi dituzte: zerbitzu publikoen indartzea, inbertsio eraldatzaileak eta komunitate sentimenduaren indartzea.

15.725 milioi euroko aurrekontua da, 2024koarekin alderatuta, %4,7 handiagoa teorian. Teorian diogu, izan ere, analisi zintzo bat egin nahi badugu, aurrekontuan Barne Produktu Gordinarekin alderatu behar dugu. Horrek erakusten du, hain zuzen, aurrekontu bat espantsiboa edo murrizketa errealetan oinarritzen den. Izan ere, normala izaten da aurrekontua igotzea inflazioa igotzen bada… baina noraino igo behar da aurrekontuek eragiteko gaitasuna izateko?

Ondo legoke D’Anjou Ogasun sailburu berriak errealismo ariketa egitea, PNVren ereduaren krisia estaltzen jarraitu beharrean.

AHTari bideratutako zuzkidurak (etorkizunean estatuak asumituko dituenak), pasa den urtean gastatu ez ziren europar funtsenak eta zorra kentzen badugu, aurten aurrekontuak BPGaren %14,1a suposatzen dute. 2009an, ordea, pisu hori %15,6koa izan zen.

2024ko aurrenkontuan aurreikusi ziren 15.000 milioi euroko dirusarreretatik urte itxierarako aurreikuspenean 14.000 baino ez dira jasoko. Alde handi hau erreforma fiskal baten bidez zuzentzeko inolako asmo barik, 2025eko aurrekontuan 15.700eko dirusarrera aurreikusten da. Ez dakigu 1.700 milioiko dirusarreren igoera hori datorren urtean zehar lortuko duten euskal ogasunek, baina zihur aski aurreikusita eta jasotakoaren arteko aldea handitzen jarraituko da, zorpetze bidezko aurrekontuak bultzatuz.

Zorpetzea politika publikorako tresna eraginkorra da, baina hazkunde garaietan baino, atzeraldi ekonomikoko epeetan izan ohi da erabilia, neoliberalismoaren aurkako politika anti-zikliko keynesiar gisa. Euskal ekonomiaren nazioartekotzea izan ahal da aurreikusitako eta lortutako dirusarreren arteko goranzko aldea, haize hotzak baitatoz Europatik, baina ondo legoke D’Anjou Ogasun sailburu berriak errealismo ariketa egitea, PNVren ereduaren krisia estaltzen jarraitu beharrean.

Osasuna eta hezkuntzaren baliabide eskasia

Zerbitzu publikoen defentsa izan da aurtengo aurrekontuen zutabeetako bat, lehen esan bezala. Osasunera eta hezkuntzara bideratutako zuzkidurak ikusten baditugu, ELAk bere txostenean aipatu duen bezala, ikusi dezakegu nola Osasunera bideratutako dirua murriztu den BPGarekin alderatuz gero. %5,36tik %5.05era alegia. Gainera, gogoratu behar dugu Europako bataz bestekoa %7,6an kokatzen zela 2022an; EAEko aurrekontuetatik oso urruti.

Hezkuntzan egoera konplikatuagoa da, izan ere, unibertsitateak kudeatzeko departamentu berri bat jarri da martxan. Baliabide horiek kontuan hartu gabe, pasa den urteko inbertsioa eta aurtengoa antzekoak dira. Europara begiratzen badugu berriro ere, oso aldenduta gaude; aurtengo inbertsioak BPGaren %3.81a suposatzen duen bitartean, Europar Batasuneko bataz bestekoa %4,7koa da.

Ataka honetan funtsezko gaiak dira zerga politikaren benetako progresibitatea, ekonomia produktiboaren trantsizio ekologikoaren norabidetze publikoa eta gastu sozialaren biderkatzea

Aurrekontuak egiteko, ordea, ezinbestekoak dira diru sarrerak. Zerga erreformaren inguruko eztabaida konstante bat izan da azken urteetan; inplikazio praktikorik izan ez duen konstante bat alegia. Foru Aldundiek berritasun batzuk iragarri dituzten arren, ez da erreforma sakonik aurreikusi. PFEZaren tarteak deflaktatu dira azken urteetan, diru sarrera altuenen aldeko neurria izanda, errenta baxuko familientzako eragin zuzenik ez duena.

2018an, PNV-PSE koalizioa gehiengo bako gobernuan zegoenean, PNVk PPko aurrekontuak Espainian onartzearen truke jaso zuten Eusko Jaurlaritzaren aurrekontuetarako PPren sustengua, Sozietate Zergaren tipo nominala %28tik %24ra jeisteko peajea onartuz. Gaur egun, Bizkaia da etekinak dituzten enpresen gaineko zerga horregatik dirusarrera gutxien biltzen duen herrialdea, handiena izan arren.

Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan. Ekonomia dagoen ataka historiko honetan eztabaida ezin da mugatu diru partida batzuk igotzera edo jaistera, eta horrek ere hitzez gehiago du ekintzez baino. Ataka honetan funtsezko gaiak dira zerga politikaren benetako progresibitatea, ekonomia produktiboaren trantsizio ekologikoa bultzatzeko norabidetze publikoa eta gastu sozialaren biderkatzea. Euskadi Berria, tamalez, ez da hain berria izango.

La agenda ultraderechista ‘Le PeNV’ en campaña electoral

Raquel Andrés Durà

Elecciones autonómicas

Elecciones autonómicas La agenda ultraderechista ‘Le PeNV’ en campaña electoral

Raquel Andrés Durà

Fuera de la CAV se percibe al PNV como una derecha moderna, pero la realidad es que tiene discursos que entroncan con los marcos de la extrema derecha señalando, por ejemplo, a las personas sin recursos