Galego
Traducir sen linguas intermedias: achegando o xaponés e o galego

Novos tradutores traen a Galiza idiomas e culturas nas que antes poucas persoas se especializaban.

24 feb 2020 14:07

Poucas son as persoas, polo menos as que naceron a finais dos 80, que non recoñecerían a que nos referimos cando dicimos que “todo é moi fabuloso, misterioso e soñador”. Moitas desas mesmas persoas serían, case seguro, capaces de recoñecer o país de orixe do creador da serie que acolle esa frase. Con todo, seguro que non tantas saben que, para achegarnos ese mundo á hora do almorzo da TVG, non se traduciu desde o xaponés, senón que se fixo unha dobre tradución desde un idioma ponte. Falamos, por suposto, da xaponesa Bola de Dragón, unhas das moitas series de anime nipón que amenizaron os días de moitas crianzas a través do Xabarín Club. Con todo, agora a cousa está cambiando coa aparición de tradutores que nos traen a Galiza idiomas nos que antes poucas persoas se especializaban.

“Cando se empezaron a traducir series xaponesas, non había tradutores de xaponés en Galiza que soubesen galego. Se me apuras, case non había tradutores que soubesen inglés e galego, por estraño que hoxe poida parecer”, conta María Alonso Seisdedos, antiga tradutora audiovisual da TVG. “Alguén me comentou que ao principio de todo os Dragon Ball se traducían desde as versións ao francés e esas versións non debían de ser alá moi boas. Tampouco o eran, en xeral, as que caeron nas miñas mans doutras series, tanto ao español como ao inglés, que foron os idiomas a través dos cales fixen as versións das diferentes series e películas que me tocaron en sorte ou desgraza. Eran máis ben traducións para cubrir o expediente, nas que en moitas ocasións había que adiviñar o que se dicía no orixinal, xa fose porque estaban mal redactadas ou 'simplemente' se perdera o chiste”, explica a profesional.

Se nos fixamos ben, son moitas as series de animación xaponesa que chegaron ata nós: Shin-chan, Doraemon, Dr slump e Arale, Heidi… Pero iso non implicaba que estas traducións se fixeran directamente do idioma de orixe, senón que se tomaban prestadas traducións desde outros idiomas, coa correspondente perda cultural e de significado que implica isto. Pero, polo menos chegaban.

No caso da literatura ou de obras subtituladas, ata hai uns anos a produción era practicamente inexistente. Hoxe, son moitas as espectadoras que reclaman a plataformas como Netflix ou Movistar subtítulos en galego de calquera tipo de series. E, tamén, estamos vendo por fin, como nos chegan máis libros diferentes ao galego grazas a aparición de novas editoriais e ao traballo de profesionais como Gabriel Álvarez, un dos poucos tradutores literarios do xaponés ao galego sen utilizar linguas intermedias, se non o único.

“Eu creo que a inexistencia de máis traducións directas do xaponés ao galego é, en moitas ocasións, unha cuestión monetaria, hai poucos cartos e moi poucos queren pagar a tradución directa do xaponés porque é máis cara co resto (ou debería selo)”, explica Gabriel.

Cuestión de cartos

“Aínda así, deberían darse máis xa que non é moi recomendable facer unha tradución dunha tradución. Cunha lingua ponte é raro que non se perda información ou significado”, conta este tradutor. “Hai un poeta xaponés que vive en Munich, que se chama Yasujiro Yoshimoto e que leva a parte xaponesa dunha páxina internacional sobre poesía. Fixo un proxecto que consistía en coller un poema do poeta Makoto Ooka —un poeta moi importante do século XX—, e traducilo a moitas linguas. A min tocoume a tradución ao galego e eu fíxena directa, a versión española en cambio foi a través dunha versión inglesa. E eu ao ler esta tradución da versión inglesa, avisei de que había un erro porque na versión inglesa aparecía a palabra light e o tradutor da versión española interpretara esa palabra como lixeiro, cando realmente, segundo o orixinal xaponés, aí significaba luz. Por iso, nunha tradución indirecta hai sempre ese tipo de perigos. Interpretar mal unha palabra ou, se xa na versión ponte hai erros, eses erros vanse reproducir despois na lingua final”, engade. “Con todo, non hai que irse xa ao xaponés, mesmo no mercado galego ás veces aínda sae algunha tradución entre linguas bastante próximas, e aínda así fanse traducións indirectas no canto de facelas directas. E eu reitero que é máis ben unha cuestión de cartos”.

Hoxe, son moitas as espectadoras que reclaman a plataformas como Netflix ou Movistar subtítulos en galego de calquera tipo de series

E iso que o traballo de tradutor, como moitos profesionais aseguran, non está moi ben pagado. María Seisdedos comenta que “en realidade, en Galiza, un tradutor, sexa literario ou audiovisual do idioma que sexa, mal pode vivir do que lle pagan”. Polo que parece aínda máis agradecido que existan tradutores como Gabriel e outros. “Para min hai unha certa militancia no feito de traducir ao galego porque, non só é que sexa a miña lingua e por iso quero traducir cara a ela, senón que ademais non está normalizada en moitos ámbitos”, di Gabriel.
Podería parecer un tema intranscendente, pero que haxa xente disposta a traducir ao galego desde linguas tan distantes como o xaponés, é moi bo para a lingua galega e, sobre todo, se son traducións inéditas en español. E non só clásicos. “A min, persoalmente, interésame moitísimo a literatura máis contemporánea. No xaponés, tanto no galego como no español, houbo durante moitos anos a tendencia de traducir autores máis ben da primeira metade do século XX, clásicos, e penso que se descoidou as obras posteriores”, comenta Gabriel. “Por iso, traducir a un autor tan famosos como Haruki Murakami no seu día foi fundamental. No caso de Tras do solpor ademais saíra antes a versión galega ca a española. Do que falo cando falo de correr e 1Q84 tamén. E para min iso é chave, que se traduzan clásicos ao galego, pero que se traduzan tamén cousas que non están en español. Así temos un produto que non está na outra lingua”, continúa.

Linguas xaponés galego

Mangas xaponeses

Con todo, Gabriel entende que é difícil ter calquera libro en galego agora mesmo, pero que, precisamente por iso, debería haber outras opcións. “Non pode haber tantas opcións como hai en español, pero ante isto, o ideal sería ler máis en portugués. Ler en portugués é moi positivo en moitos aspectos, mesmo para mellorar o galego, e ademais animaría a non optar sempre como outra opción polo español, ter outra alternativa”, engade.
E como alternativas, estaría tamén a existencia doutro tipo de produtos, non só series e novelas, senón tamén, por exemplo, mangas (ou cómics xaponeses). Algo no que Gabriel tamén é experto. “Que eu saiba en galego só existe a serie de manga de Bícame profe de edicións do cumio, pero traduciuse indirectamente do inglés.

“Encantaríame que houbese manga en galego, gustaríame proporllo a algunha editora e que o quixeran publicar. Ademais, a xente que ten agora 30 anos coma min, medramos cos animes no Xabarín Club e sería xenial que puidesemos ler manga en galego”, comenta Gabriel. “Penso que a xente que le moito manga, se saben idiomas, adoitan comprar de outras linguas, non só do castelán. Polo que penso que ata xente que non sexa galega, e non teña preconceptos lingüísticos, pode que comprase produto en galego. Isto acontece en Catalunya, por exemplo”, remata.

Gabriel Álvarez: “Encantaríame que houbese manga en galego, gustaríame proporllo a algunha editora e que o quixeran publicar”.

No que coinciden as expertas é que ter a lingua galega en moitos ámbitos distintos axudaría a normalizada. E se ademais existen profesionais dispostos a achegar linguas tan distantes como son o Xaponés e o galego, a cousa aínda pode ser mellor. Por iso esperamos que non deixe de haber tradutores que, como Gabriel, estean dispostos a traballar para facernos sentir o Xapón moi cerca de nós.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Galego
Manifestación Miles de persoas enchen Compostela cun berro único en defensa da lingua galega
A plataforma Queremos Galego conseguiu aglutinar voces diversas da Galiza social, política e cultural para “parar a emerxencia lingüística” que sofre a lingua propia e así esixir á Xunta “un cambio de actitude”.
Galicia
Galicia Exámenes en castellano en la CRTVG: un retroceso histórico tras 40 años de consenso
La cadena que dirige Alfonso Sánchez-Izquierdo permite por primera vez elegir entre gallego y castellano en los exámenes de acceso, generando dudas sobre el futuro de la lengua gallega en los medios públicos de Galicia.
Palestina
Genocidio Salah al Bardauil, miembro del comité político de Hamás, entre los 23 asesinados por Israel esta madrugada
Israel ha matado a 634 personas desde la ruptura del alto el fuego el pasado martes. Un ataque del Estado sionista hacia suelo libanés este sábado ha dejado siete muertos.
Comunidad de Madrid
Fin a la privatización Un tsunami marcha por Madrid por la gestión totalmente pública de los servicios a la ciudadanía
La plataforma Tsunami por los Servicios Públicos nace este domingo para aglutinar a decenas de organizaciones sociales que quieren hacer frente al “modelo neoliberal de destrucción masiva de los derechos humanos y sociales”.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Un rayo de esperanza tras cinco años de los protocolos de la vergüenza
A punto de prescribir los posibles delitos, un avance judicial abre la puerta a conocer quién decidió no derivar a hospitales a ancianos en residencias en la Comunidad de Madrid.
Siria
Siria Siria, de la euforia por el fin del régimen al examen de la transición
Las matanzas en el litoral sirio y las dudas acerca de las nuevas autoridades dejan atrás la alegría por la caída de al Asad y enfrían el aniversario de la revolución, el primero tras la huida del dictador.
Gobierno de coalición
Consejo de Ministros Ángel Víctor Torres anuncia que tiene cáncer, pero seguirá al frente del Ministerio de Política Territorial
Reducirá su agenda como titular de Política Territorial en las semanas previas a una operación a finales de abril. Fuentes ministeriales dicen que la enfermedad “va bien” y “tiene solución”.
Medio ambiente
Oliver Franklin-Wallis “La industria de los residuos deja una cicatriz enorme en nuestro planeta”
El periodista británico Oliver Franklin-Wallis recorre en ‘Vertedero’ (Capitán Swing, 2024) las prácticas ocultas de la industria de residuos, exponiendo el papel de las grandes corporaciones, en connivencia con autoridades e instituciones públicas.
Contigo empezó todo
Contigo empezó todo El comunismo libertario de Hildegart Rodríguez
La joven madrileña, a quien se recuerda por morir a manos de su madre, contribuyó con sus ideas a la política revolucionaria durante la II República.
Opinión
Opinión La berlusconización de Mazón
Es evidente que el presidente de la Generalitat no ha asumido la agenda de la ultraderecha por convicción, sino por supervivencia política y judicial, en una estrategia no muy diferente a la que empleó Silvio Berlusconi.

Últimas

La vida y ya
La vida y ya Para vivir bien
“Para vivir bien hacen falta plantas, profe”, dijo una alumna. Esa frase es una forma de recordar que para vivir bien no es suficiente con levantarte cada mañana y meterte en el metro con los ojos pegados al sueño de estar en otra parte.
Tribuna
Tribuna La celulosa y la mina son el modelo industrial del Partido Popular
Es fundamental que tejamos una red social transversal en la sociedad capaz de unir a sectores diferentes que sean capaces de aglutinarse en un movimiento social alrededor de un denominador común: la defensa de nuestro territorio.
Turquía
Contra Erdogan Turquía en las calles: cae el muro del miedo a las movilizaciones
La detención del principal rival político de Erdogan ha provocado protestas masivas en todo el país que amenazan con convertirse en movilizaciones generales de descontento contra el gobierno.
Más noticias
Finlandia
Reducción de GEI De sumidero de carbono a emisor de gases: los bosques en Finlandia ya no capturan CO2
El 74% de la superficie del país nórdico está cubierto por árboles. Los bosques funcionaban como sumidero de carbono, pero han pasado de capturar 28 millones de toneladas de dióxido de carbono a emitir 1,2 millones de toneladas de este gas.

Recomendadas

México
EZLN Genealogía del “común” zapatista, política de la liberación
El EZLN celebró junto a sus bases de apoyo unas jornadas conmemorando el 31 aniversario del levantamiento en Chiapas, en el que se hizo reflexión sobre los retos que vive el movimiento. En abril, preparan el encuentro (Rebel y revel), de arte.
Galicia
Galicia Galicia vuelve a la calle contra la celulosa de Altri, Greenalia y la Xunta: el desastre natural, en datos
Cientos de barcos y decenas de miles de personas están llamadas a participar este sábado en una manifestación en A Pobra do Caramiñal, uno de los municipios de la ría de Arousa, donde desemboca el río Ulla, el más afectado por la pastera.
Literatura
Millanes rivas “El 25-M nos facilita generar una comunidad y creo que ‘Paisaje nacional’ contribuye a ello”
Un encuentro con el escritor Millanes Rivas a propósito de su novela ‘Paisaje nacional’, con Extremadura, su historia herida y el 25 de marzo de fondo conversado.