Catalunya
Puigdemonten ondarea eta Rajoyren traktorea

Ez dago erraza antzematen Kataluniakoak zer bide hartuko duen. Lerro hauek idazteko unean, sanferminak bukatu berritan, Puigdemontek gobernukide epelenak kendu omen ditu, eta erreferendumaren alde dena emateko prest omen daudenak jarri. Rajoyren estrategia ondorioak izaten ari da. Konstituzioaren 155. artikuluarekin autonomia bertan behera utzi beharrean, erreferendumaren arduradunei pertsonalki ordainduko dutela ohartaraztea hobetsi du. Mezua garbia da: zuen karrera politikoak ez ezik, zuen ondare pertsonala ere, zuen familien etxeak, ari zarete jartzen arriskuan.

Ondarea galtzearen beldurraz ere mintzatu zen Puigdemonek kargutik kendu zuen lehen gobernukidea, Baiget Enpresa sailburua. Kartzelara joateko prest zegoela, baina ez familiaren ondarea galtzeko. Urriaren lehenean behar bezalako galdeketa nekez egin ahal izango zutela ere aitortu zuen eta, politikan sarri gertatu ohi den bezala, ordaindu egin zuen pentsatzen zuena esan izana. Baigetenak aspaldiko kontu bat gogorarazi zidan. Ibarretxeren kontsultaren garai nahasian Jaurlaritzako sailburu batek off-the-record aitortu zidan saltsa hura guztia hauteskunde aurreratu batzuekin bukatuko zela. Alegia, dena hurrengo bozetara posiziorik onenean iristeko jokoa zela. Eta halaxe bukatu zen abentura hura.

Egia da. Politikak asko du antzezpenetik, bazter guztietan eta egoera guztietan. Eta ondo dago beti ere adi egotea, adierazpen publikoen gainetik eta azpitik benetan zertan ari ote diren etengabe zalantzan jartzea. Baita Katalunian ere. Baina, antzerkiak antzerki, taktikak taktika, dagoeneko garbi dago Kataluniakoa ez dela hauteskundez hauteskunde uzta jasotzen jarraitzeko apustu taktikoa, Espainiako Estatuaren subiranotasun santuan pitzadura eragiten saiatzeko apustu benetakoa baizik. Ez da Ibarretxe planarena bezala. Kataluniako alderdien hauteskunde interesak baino askoz gehiago dago jokoan.

Dena den, urriaren lehenekoa nekez izango da Katalunia egun batetik bestera estatu independente bihurtuko duen erreferenduma. Generalitateko sailburua banintz, gaur bertan botako ninduke Puigdemontek hau esateagatik, baina zaila da sinesten independentzia aldarrikatzeko eta nazioartean onartua izateko baldintza nahikoa izatea galdeketan –azkenean egiten bada– baiezkoa nagusitzea, parte hartzea gorabehera, ezezkoaren aldekoak etxean gelditzen badira. Prozesua luzerako doa.

Galdeketaren parte hartze maila eta emaitza oso garrantzitsuak izanik ere, are erabakigarriagoa izan daiteke Espainiako Gobernuak eta Estatuaren gainerako egiturek Kataluniako independentistak geldiarazteko zer neurri mota hartzen dituzten eta horrek Kataluniako gizartean zer erreakzio eragiten duen. Madrilek ere ez baitauka erraz: Espainiako iritzi publikoak eta mediatikoak erreparo handirik ez lukete jarriko behar dena eta gehiago egiteko Kataluniakoa geldiarazteko, baita Puigdemont espetxeratu eta Kataluniako autonomia bertan behera utzi behar balira ere. Baina Rajoyk badaki horrek Kataluniako gizartea independentziaren alde are gehiago lerra lezakeela –zenbat eta errepresio handiagoa, orduan eta zalantza gutxiago comun-entzat, PSCko askorentzat eta tartean dauden herritarrentzat– eta, batik bat, nazioarteak independentziari zilegitasuna aitortzeko aukerak handituko lituzkeela. Hortxe dago jokoaren gakoetako bat: Espainiako Estatuak nola erantzun, eraginkortasunaren eta neurritasunaren artean oreka nola egin.

Puigdemont-en gobernu krisiaren egunean bertan, Generalitatearen gidaritza daraman alderdiaren aliatu natural eta betikoa beste lan batzuetan zebilen: Urkulluren Ogasun sailburu Azpiazuk eta Rajoyren Ogasun ministro Montorok datozen 15 urterako bake fiskalean beste urrats bat eman zuten kupoari buruzko akordioa sinatuta. Rajoyk berak azpimarratu zuen argazki haren esanahia hurrengo egunean: begira, Puigdemont jauna, zer ondo doakion ondo portatzen denari.

Ez da harritzekoa EAJk Kataluniako lagunei inbidiarik ez izatea. Lizarra-Garaziko Itunaren eta Ibarretxeren garaien eskarmentuak behar bezala metabolizatuta, halako abentura eroetan berriro ez katramilatzeko erabaki sendoa hartuta, arriskuak baino egonkortasunaren promesa nahiago bide duen gehiengoaren nahiak zuzen irakurrita, Kataluniari burujabetzarako bidea kosta ahala kosta itxi nahi dion (eta beste hamaika merituren jabe den) gobernuaren sostengu izatea aukeratu du. “Si bien me quieres, Mariano, da menos leña y más grano” esan zion Espainiako gobernuburuari EAJko bozeramaile Estebanek ez hain aspaldi, jeltzaleek Rajoyri babesik ez ziotela emango ziurtatzen zuten garaian. Ezaguna da Rajoyren erantzuna: “Si quieres grano, Aitor, te dejaré mi tractor”. Ez dakigu urriaren leheneko batailak zer ondorio utziko dituen, karta guztiak erreferendumaren alde jarri dituzten Kataluniako instituzio, alderdi eta elkarteka onik aterako diren, eta galdeketaren ardura hartu dutenek zer ondorio pertsonal jasango dituzten. Dakiguna da, bitartean, Rajoyk utzitako traktorean zein ibiliko den.