Balea Cultural
Cine e Cómic: as artes condenadas a entenderse

As adaptacións do cómic ó cinema son cada vez máis numerosas e relevantes, feito que ven acompañado de certas semellanzas chave contextuais, de linguaxe e significación que fan que sexan medios irmáns.

Do cómic ao cinema Marvel
The Avengers de Marvel: da banda deseñada á grande pantalla.
baleacultural.net
14 oct 2018 13:00

A semana do 4 de outubro estreouse Venom (Ruben Fleischer, 2018), o novo filme que sae desde Marvel, desta volta con críticas bastante divididas. O fenómeno cinematográfico actual máis continuado é sen dúbidas (a pesar do traballo de Disney sobre Star Wars) o Universo Cinematográfico Marvel, sacando entre dúas e tres películas ó ano, cunha venda de entradas que soe ser sobresaínte, e cunha crítica cada vez máis positiva. A súa clásica competidora no mundo da banda deseñada, DC, está tamén a intentar reproducir ese éxito no cinema, de momento sen resultados. Non é casualidade que o maior éxito do cine mainstream na última década veña do mundo do cómic, xa que ambos están, a niveis de linguaxe e traxectoria, máis perto do que poidamos pensar.

As adaptación ó cine desde o cómic, paradoxalmente, nacen a través da compañía hoxe en día menor neste mundo, DC Comics, con recoñecidas adaptacións de Superman ou Batman durante as décadas dos 70 e dos 80. Mais onde é máis interesante poñer o énfase e naquelas adaptacións que non veñen do mundo dos superheroes. Temos que ter en conta filmes dos anos 90 como As Tartarugas Ninja (1990), O Corvo (1994) ou Men in Black (1997); nos 2000, Sin City (2005), 300 (2006) e Watchmen (2009), e nos últimos anos con Scott Pilgrim contra o Mundo (2010), A Vida de Adèle (2013), ou Kingsman (2013). O cómic non só invadiu o cinema, senón o audiovisual en xeral, con producións televisivas coma The Walking Dead, The End of The F***ing World ou Preacher; incluso certos autores están a facer camiño en ambas as artes, cos exemplos de Frank Miller, Joss Whedon ou mesmo Carlos Vermut. O Estado español non escapa deste fenómeno con filmes coma Mortadelo e Filemón (2003) , Zipi e Zape (2013) ou a próxima estrea de Superlópez (2018).

Balea Cultural
Marvel Studios, a nova forma de entender as superproducións
Nunca na historia de Hollywood o obxectivo foi facer boas películas senón películas que vendan (aínda que isto non sexa incompatible). As críticas a este modelo son obvias e moitas veces xustificadas.
E é que estes dous medios teñen moito en común, comezando pola condición da narración gráfica e secuencial de ambas, que se fai máis palpable na banda deseñada, e que se esvae no cinema ata dar esa sensación de movemento. A viñeta e o plano teñen un funcionamento moi parecido con respecto á estrutura xeral da narración, semellándose tamén en cuestións de perspectiva ou composición, e non só nese primeiro nivel de significación (o denotativo). A través da montaxe, presente nos dous medios, ambos poden alcanzar un segundo nivel (o connotativo), máis profundo, onde se crea o subtexto, característica inherente a estas dúas artes. Incluso o proceso creativo é semellante, ao ter que traballar guión e historia en favor da imaxe, aínda que evidentemente o cine ten un mundo enteiro engadido que é o son. Incluso na preprodución dun filme hai, ata certo punto, que pasar polo cómic a través da elaboración do storyboard, onde se realiza un esquema gráfico de cada plano que sirva de axuda técnica posterior.
Storyboard Spiderman
Storyboard feito para Spiderman 2 (San Raimi, 2004).
A evolución de cada medio tamén se desvela como similar en canto a que ambas artes naceron como entretemento case de feira, situación que cos anos foron deixando atrás para instalarse na gran sociedade: entendo a época dos anos 20 e 30 de Hollywood e a idade de ouro dos cómics, nos 40 e nos 50. Despois disto as dúas teñen un punto de inflexión que levan as súas respectivas linguaxes un paso máis aló, coma poden ser Citizen Kane (Orson Welles, 1941) e Contrato con Deus (Will Eisner, 1978). Posteriormente a evolución e ramificación destes medios é infinita en canto a xeitos de narrar ou temas tratados.

Dáse un paradoxo bastante interesante con estas adaptación que non tratan os superheroes de forma central, xa que a maioría de obras orixinais, no cómic, nacen dun entorno mais ben independente, que a través dos anos gañan fama ata que algunha produtora decide probar sorte no cinema con elas, xa dentro do mundo mainstream.

O exemplo máis claro neste senso pode ser o filme 300 que deu a coñecer a Zack Snyder –lembremos que é unha das mentes tras o Universo Cinematográfico de DC–, que segue a ser a adaptación cinematográfica dun cómic non superheroico con máis recadación. Neste filme produciuse unha simbiose que resalta todas as similitudes entre as dúas artes. A intención dos dous autores –Frank Miller no cómic, Snyder no cinema– é a mesma, polo que as narrativas converxen ata case facérense iguais en certas partes do filme, buscando unha expresividade centrada na imaxe: na montaxe rítmica tanto de viñetas coma de planos como na busca da acción e o espectáculo.

Viñeta e plano calcados en 300
Comparación entre viñeta e plano cinematográfico en 300.
Zack Snyder é unha figura moi interesante dentro desta relación entre o cine e o cómic, porque a súa carreira se centrou neste tipo de filmes, e pode servir para exemplificar o que é unha boa adaptación –coma a nomeada 300– como para falar do que é unha mala adaptación, a que poderíamos entender que é Watchmen.

Aclaremos aquí que unha boa adaptación non ten por que significar unha identificación total en canto á historia, planos, narrativa, personaxes ou universo, senón que vai mais aló: fala da narrativa, da intencionalidade, dos temas que trata unha historia. Watchmen, de Alan Moore, é clave na historia do cómic, sendo referenciado como o mellor da historia para moitos expertos. Aquí non existe a simbiose da que falamos anteriormente, xa que as formas de narrar de cada autor son diametralmente diferentes. Alí onde Alan Moore é puro guión, fondo, ritmo progresivo, historias paralelas e misturadas, con numeroso subtexto e mala uva, Zack Snyder desvirtúa a historia e fai o que fai sempre: tende ao épico, ao visual, a unha narrativa máis directo e clara, con menos complexidade e uns personaxes máis planos. Directamente desfaise de subtramas, personaxes e incluso da intención estética e narrativa do cómic, mudando o final e os temas dos que fala.

Cor de Watchmen
Comparación da cor entre o cómic e o filme de Watchmen.
Dalgunha maneira pódese concluír que esa clarividencia de 300 foi ata casual e non froito dun traballo de adaptación consciente. Simplemente Frank Miller e Zack Snyder converxeron nunha única dirección, mentres que á hora de abordar a Alan Moore, o resultado segundo este “soaba a vermes regurxitados”. A película resultante, aínda que poida resultar algo pedante, é digna: un produto mainstream dixerible pero que se queda lonxe da significación do Watchmen cómic, un diagnóstico que se repite en moitas adaptacións de cómic posteriores. É importante diferenciar unha boa adaptación dunha boa película nacida do universo dun cómic.

Parece que o futuro segue deparándonos este camiño converxente a partir de adaptacións, xa que a tendencia é facer cada vez máis. É curioso como na historia intrínseca da adaptación cinematográfica do cómic podemos dicir que estamos en plena idade de ouro, co boom do cinema de superheroes coa alegre e espectacular Marvel. Mais isto pode estar chegando á súa fin. Os grandes superheroes (Iron Man, Thor, Capitán América, Hulk…) parecen estar chegando ás súas últimas películas, e o relevo que vai chegando, aínda que de momento contan cun ímpetu baseado na especificación de temáticas —Black Panther dentro da cultura negra, Spiderman para un público máis xoven, os Gardiáns da Galaxia no humor—, a recepción do relevo sen as grandes figuras claves amósase máis incerto. Se nos fixamos no cómic, houbo unha época tras esta idade de ouro de confusión e baixón na industria, ata que chegaron os temas sociais dos X-Men e as historias adultas de DC nos 70. Esta evolución por parte de DC estase a tentar, con resultados de momento nefastos, mentres que en Marvel non hai visos dunha grande mudanza na liña editorial. A fórmula parece que se puidese esgotar a medio prazo, e non sería estraño comezar a ver reboots coma os que xa sufriron Spiderman (dúas veces), os X-Men ou os 4 Fantásticos, con resultados irregulares.

O seguinte paso neste senso podería ser buscar que esa innovación narrativa que hai nos cómics orixinais, se desenvolva cara a un filme que conserve ese risco, e non que se adapte ao método comercial da época que lle toque. Mais para iso, hai que esperar, e ver como se move esta estraña e fermosa relación.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Balea Cultural
‘Star Wars’: As dúas caras da nostalxia

A historia de como Disney mercou os dereitos da saga de Star Wars sen ter antes unha idea clara de que facer con ela.

Balea Cultural
‘Casablanca’: revisitando o mito
De cando en vez non está de máis visionar de novo un dos grandes expoñentes do cinema clásico de Hollywood.
Dependencia
Dependencia Los cuidados necesitarán entre 300.000 y 600.000 trabajadores más en cinco años
Las empleadas de residencias y ayuda a domicilio reclaman mejoras en esas nuevas plazas. “Debemos tener un sistema de cuidados universal y público, debe ser un derecho y no un negocio”, piden desde el sindicato ELA.
Precariedad laboral
Precariedad Voluntariado en el sector social: un monstruo con tres cabezas
La precarización del sector social es algo de lo que se viene hablando cada vez más en los últimos años, pero es un hecho que lleva conviviendo con nosotras mucho tiempo, y que es consecuencia de varios factores.
Cómic
Cómic Un gran poder conlleva una gran responsabilidad: ¿los superhéroes de cómic son de derechas o de izquierdas?
¿Encarna Superman a la socialdemocracia liberal, es Batman un militante anarcocapitalista y el Capitán América la bandera del nacionalismo? La respuesta no es tan sencilla si se repasa la historia del género.
Memoria histórica
Manuel Pérez, ‘camarada Arenas’, tras salir de prisión “Cordón trató de escaparse, se cayó y se mató”
El militante histórico del PCE reconstituido y, según la Justicia, líder de los Grapo, mantiene su inocencia en todos los casos que le han llevado a pasar 32 años en prisión.
México
México El Coyul, un ejemplo de resistencia indígena frente al despojo en el Istmo de Oaxaca
La Sociedad Agrícola y Ganadera El Coyul continúa apelando la sentencia por despojo agravado y secuestro interpuesta a 21 de sus miembros
Sevilla
Proyectos estratégicos Ilegalidades pasadas y peligros futuros de la mina que la Unión Europea quiere revivir en Sevilla
Las Cruces tiene un historial de más de 6,5 millones de euros en sanciones e indemnizaciones por extracciones ilegales de agua. El espaldarazo de la UE y del Gobierno al proyecto podría empeorar los vertidos que ya realiza la mina en el Guadalquivir.

Últimas

Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar llegan a un acuerdo para que el SMI no tribute el IRPF
Pese a adelantar la ministra de Trabajo que se habían roto las negociaciones, finalmente las personas que cobren el salario mínimo no tendrán que declarar en 2025.
Comunidad de Madrid
Comunidad de madrid El taxi advierte de que las nuevas licencias a Cabify van a “reventar el mercado”
El Tribunal Superior de Justicia de Madrid da la razón a las plataformas de VTC y obliga a la Comunidad de Madrid a concederles más de 2500 nuevas licencias en la comunidad.
Comunidad de Madrid
Sanidad Universal Sociedades sanitarias critican el SMS amenazante que el Gobierno de Ayuso está enviando a personas migrantes
Cuatro sociedades científicas denuncian un texto amenazante en el que se indica al destinatario que dispone de 30 días para seguir de alta en la Tarjeta Sanitaria, lo que está generando “incertidumbre” y “desprotección”.
Economía
IPC La inflación interanual cae hasta el 2,3% en marzo gracias a las lluvias
Las precipitaciones han reducido el precio de la electricidad.La subyacente también se reduce dos décimas hasta situarse en el 2%.
Notas a pie de página
Notas a pie de página Mansiones encantadas y casas sin cocina
La casa encantada como símbolo de la opresión del espacio doméstico recorre la literatura de muchas escritoras. Pero hubo un tiempo en el que algunas feministas trataron de imaginar otro hogar posible, en el que se liberase el trabajo doméstico.
Más noticias
Opinión
Opinión Sobre la cancelación de Georgina Orellano en el Foro ESPAL 2025
La cancelación de Georgina redunda en esta incapacidad para escuchar a las trabajadoras sexuales y en el pánico que tienen de que se las escuche. Denota inmadurez política, cerrazón dialéctica y pacatería moral.

Recomendadas

América del Sur
América del Sur La batalla por el litio: pueblos originarios resisten un “genocidio medioambiental y cultural”
Sudamérica se ha convertido en la proveedora mundial de materias primas para la transición energética. Las comunidades afectadas se rebelan ante una actividad que genera desposesión de tierras, contaminación, sequía y conflictos internos.
El Salvador
Ivania Cruz “El estado de excepción se está utilizando en El Salvador para gobernar en base al miedo”
A esta defensora de derechos humanos y comunitarios le allanaron su casa mientras se encontraba en un viaje internacional. Desde el exterior, denuncia la persecución del gobierno salvadoreño hacia su organización y hacia las comunidades que defiende.
Yemayá Revista
México Sobrevivir en la frontera: el cuerpo como moneda de cambio
En Tapachula, punto clave de la frontera sur de México, miles de mujeres migrantes permanecen atrapadas sin poder seguir su camino hacia Estados Unidos.