Energía solar
O capitalismo comeu o meu panel solar

Dentro dun sistema que procura o crecemento perpetuo é inviable a transición enerxética.

Energía solar 2
Huerto de placas solares en Almería Álvaro Minguito

Coordinador do Instituto Resiliencia

4 jun 2020 06:03

A chamada Transición Enerxética é definida como o paso dun metabolismo socioeconómico baseado principalmente nos combustibles fósiles a un que só empregue as chamadas enerxías renovables. Este proceso, en teoría, consistiría en ir substituíndo fontes fósiles (e nucleares, aínda que a propia industria nuclear, e mesmo algúns autores como George Monbiot ou James Lovelock, defenda que teñen un papel importante que xogar dentro desa transición), por fontes captadoras de enerxía eólica, solar, hidroeléctrica, maremotriz, undimotriz, xeotérmica ou biomasa (aínda que con esta pode implicar importantes problemas, como advirte o polémico documental de Jeff Gibbs Planet of the humans). E para isto o que propoñen todas as administracións públicas embarcadas en procesos deste tipo, como a española ou a galega, consiste basicamente en promover a instalación destas infraestruturas que denominan renovables, aínda que en definición de Pedro Prieto, de AEREN, son en realidade “sistemas non renovables de captación temporal de fluxos de enerxía de orixe renovable”.

Porén, cómpre preguntar: engadir GW renovables é o mesmo ca substituír enerxías fósiles? A lóxica dinos que para que haxa realmente unha substitución debe non soamente poñerse algo novo senón desaparecer o vello. Mais é isto o que está a suceder nesta Transición Enerxética que disque xa comezamos? Non parece tal, á vista dos números.

Para que haxa Transición Enerxética non só hai que engadir enerxía renovable, senón tamén reducir consumo de enerxía fósil

Así, de 2017 a 2018 o consumo de enerxía fósil medrou en 2.543 Mtoe (millóns de toneladas de petróleo equivalente), mentres que a enerxía renovable no seu conxunto só medrou en 100 Mtoe no mesmo período. E algo análogo vénse repetindo ao longo das últimas dúas décadas, sen variacións significativas, agás no ano 2009 (en plena caída da economía pola crise que estoupara no ano anterior), no que caera o consumo das fósiles en 1.731 Mtoe mentres as renovables conseguían medrar nunhas exiguas 19 Mtoe. Lonxe de estaren substituíndo as fósiles, parece claro que as renovables as están simplemente a complementar.

De facto, se acudimos a unha das fontes de referencia, o BP Statistical Review of World Energy 2019, e sumamos toda a electricidade xerada, por exemplo, pola enerxía solar desde o comezo da súa historia, non chegaría nin para alimentar o incremento do consumo da demanda eléctrica nun só ano (poñamos por caso 2018).

Isto quere dicir que para que poida haber unha verdadeira transición a un novo metabolismo alimentado só por renovables, non chega con engadir capacidade de xeración por medio deste tipo de enerxías, senón que se debe poñer freo á expansión do consumo, se non queremos que sexa o comido polo servido. Isto é: se queremos que engadir unha cantidade N de terawatts·hora de renovables signifique substituír esa mesma cantidade de combustibles fósiles, non podemos permitir que o consumo total aumente. Porque no caso de aumentar este nunha cantidade superior a N, tería que cubrirse con máis non-renovables (fósiles+nuclear), co cal non se estaría producindo ningunha transición en absoluto. Se aumentase nunha cantidade igual a N, daquela tampouco, pero polo menos non aumentaría o consumo de fósiles, que ficaría estancado (o cal tampouco é ningunha boa noticia, pois xa sabemos que temos que reducir moi rapidamente as emisións derivadas destes combustibles se queremos sobrevivir, e pola outra banda tampouco vai seguir sendo viable, habida conta do declive post-cénit destes combustibles finitos). Se aumentase o consumo nunha cantidade menor aos novos N TW·h daquela si que se podería dar un modesto avance cara a esa transición tan necesaria. E soamente se o consumo non aumenta, poderemos afirmar que todos eses novos TW·h de enerxía renovable están servindo para quitar outros tantos equivalentes de enerxía fósil.

Energía solar
Huerto de placas solares en Almería. Álvaro Minguito

Debemos ter en conta que estes cálculos son unha simplificación optimista que non ten en conta o feito de que para xerar eses N TW·h de enerxía renovable faría falta incrementar o consumo de enerxía (principalmente fósil) para fabricar e instalar os novos sistemas xeradores nunha cantidade que dependería da TRE (Taxa de Retorno Enerxético) de cada un deses tipos de enerxía, e que debería ser menor ca N (doutro xeito non tería moito sentido construílos), pero aínda así non sería nada desprezable. Así, por exemplo, se un panel solar de 400 Wp xera durante os apenas 25 anos da súa vida útil uns 12 MW·h de electricidade, a razón duns 600 KW·h/ano nun lugar cunha boa insolación e tendo en conta perdas varias (po, perda de potencia co paso do tempo), e ese panel ten unha TRE de por exemplo 3:1, iso implica que na súa posta en marcha teriamos que comezar gastando 4 MW·h de enerxía principalmente fósil (un terzo de tonelada de petróleo) antes de obter o primeiro W de electricidade solar; agora imaxinemos multiplicar iso por todos os paneis solares instalados cada ano no mundo, e facer o propio cos aeroxeradores, cos encoros hidroeléctricos, etc. Extraer ou captar enerxía consome enerxía, non o esquezamos.

O crecemento da demanda que implica un sistema que procura o crecemento perpetuo, está a devorar calquera aumento da xeración de enerxía renovable

Dito doutra maneira: só hai verdadeira transición enerxética se ademais de engadir xeración enerxética renovable, deixamos de aumentar o consumo enerxético total das nosas sociedades. Nun punto ideal de chegada (o denominado 100% renovable), un consumo anual mundial moi reducido con respecto ao actual, sería subministrado só con enerxías renovables. E reducir o consumo implica —se non acreditamos en máxicas desmaterializacións da economía— reducir o PIB, algo que é incompatible co actual sistema económico, baseado no crecemento permanente: o capitalismo. Mentres permanezamos nel, calquera nova xeración de enerxía renovable será engulida polo propio crecemento do consumo, e non vai servir para transitar a ningún sistema diferente senón para alimentar unha prórroga dun crecemento económico que en última instancia vai ser imposible continuar. A isto engádese o feito xa coñecido (aínda que non recoñecido) de que, ao ser a enerxía renovable que podemos chegar a captar, unha enerxía limitada (por diversos factores), non pode alimentar un crecemento perpetuo.

Con todo, neste ano e posiblemente en menor medida nos inmediatamente seguintes, imos vivir, a causa da pandemia da COVID-19, unha distorsión deste fenómeno que se viñera constatando desde o comezo dos modernos sistemas de captación de renovables, e que vai facer máis difícil recoñecelo: o PIB vai sufrir a nivel mundial e tamén local, importantes descensos, xunto coa xeración e consumo de enerxía de todo tipo, mais previsiblemente vai ser máis notable no consumo de combustibles fósiles, por ser esta a de máis potencia e utilidade. Isto vailles poder dar a impresión aos sectores sociais máis entusiastas das renovables, de que se está a avanzar de maneira efectiva na Transición Enerxética, aínda que a potencia instalada deste tipo de enerxía en realidade non teña máis ca un modesto aumento, se é que logra ter algún. E vai vir demostrar na práctica que só unha forte redución do consumo global é o camiño para deixar de queimar fósiles ao ritmo que precisamos.

Decrecimiento
Causas e consecuencias da fin do crecemento económico

A nosa civilización áchase nun intre final da súa historia, enfrontada á imposibilidade de seguir a medrar, mais cun ADN que a empuxa ao crecemento continuo.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Energías renovables
Energías renovables en Madrid El Centro Cultural Palomeras quiere ser autosuficiente, los préstamos de sus vecinos pueden conseguirlo
Una universidad pública y una cooperativa de energías renovables lideran el proyecto de préstamos que quiere convertir en autosuficiente al histórico centro educativo vallecano, y que busca reunir 150.000 en financiación ciudadana a un interés ético.
Energías renovables
Fotovoltaicas en Extremadura Presentadas alegaciones a las plantas fotovoltaicas de Guijo y Calzadilla, en Cáceres
Denuncian que los proyectos, ubicados en el mismo territorio, compiten con los usos tradicionales de la zona y pueden afectar severamente a la avifauna local.
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Gasto militar
Gasto militar ¿De dónde sacará Sánchez el dinero para financiar el incremento del gasto en defensa?
La promesa de aumentar las partidas presupuestarias militares necesita redirigir 10.471 millones de euros para alcanzar el 2% del PIB. Cumplirlo este año abre a su vez un grave problema para hacerlo en 2026.
Salud
El precio justo La nueva ley del medicamento o estrategias para bajar el precio de los genéricos (que son caros)
En España pagamos de media un 10% más por los medicamentos genéricos que consumimos que en el resto de la UE. Al mismo tiempo, nuestro gasto farmacéutico ha aumentado un 33% en la última década.
Eventos
Evento Un Salto al periodismo desde el barrio: acompáñanos en un directo sobre periodismo situado
El Salto organiza un evento centrado en el potencial de los formatos sonoros para transmitir información veraz y fiable de forma cercana. Para hacer periodismo desde el barrio y barrio desde el periodismo.
Laboral
Laboral Tres nuevos días de huelga para parar el ERE en Bridgestone
Los sindicatos de forma unánime convocan paros los días 24, 25 y 26 de abril y no descartan ampliar las acciones de lucha para evitar el despido de 546 trabajadores.
There Is Alternative
There Is Alternative De redes, software, cacharritos y todo lo que no sea Elon Musk | TINA #1
Primer programa del podcast There Is Alternative de El Salto Radio sobre el lado oscuro de la tecnología y sus alternativas éticas y responsables.

Últimas

Opinión
Opinión Priorizar bombas sobre camas de hospital
El presupuesto público parece tener siempre un límite cuando se trata de contratar personal o mejorar infraestructuras en Sanidad. Pero no lo tiene cuando se trata de gasto militar.
Opinión
Guggenheim Urdaibai Respuesta al Agirre Center: no participaremos en este juego con cartas marcadas
VV.AA.
El “proceso de escucha” se invalida a sí mismo al existir un plan ya elaborado y no publicado “de expansión discontinua del Guggenheim de Bilbao en Urdaibai”.
Estados Unidos
Extrema derecha Los beneficios de Tesla caen un 71% y Musk anuncia que reducirá su colaboración con Trump
Las protestas contra Elon Musk funcionan y hacen caer los beneficios y el valor en bolsa de la compañía. El anuncio del millonario hace que las acciones de Tesla crezcan cerca de un 5% en apenas unas horas.

Recomendadas

El Salvador
El Salvador El caso Ábrego García destapa el turbio pacto de Trump con Bukele
El joven salvadoreño no ha sido condenado ni en Estados Unidos ni en su país de origen, pero es uno de los cientos de personas con la vida pendiente de un hilo por las políticas de Trump y Bukele.
Siria
Siria Fragmentos de un retorno
Regresar no siempre es fácil. En estas misivas, los sirios Naoura A., residente en Francia, y Basem Al Bacha, residente en Alemania intercambian opiniones con motivo de la vuelta de Naoura a la ciudad donde se conocieron: Damasco.
Historia
Historia Miguel Martínez: “En Villalar, la izquierda arrancó los comuneros al franquismo”
Miguel Martínez, profesor de historia y literatura españolas en la Universidad de Chicago, analiza desde una óptica progresista la Edad Moderna, el momento histórico fetiche de las derechas españolistas.