Energía
A consecuencia do futuro ‘100% renovable’ da que non queren falar

O gran consenso social entorno a ese obxectivo agocha o feito de que implica a fin do crecemento da economía.

Planta solar de Abengoa
Planta solar de Abengoa, Alex Lang

Coordinador do Instituto Resiliencia

26 oct 2019 07:02

A estas alturas ninguén defende que o obxectivo no plano enerxético das nosas sociedades poida ser outro que empregar unicamente as chamadas enerxías renovables. Apenas hai algúns acérrimos defensores da enerxía nuclear que insisten en que esta debe non só acompañar ás renovables no proceso de abandono das fósiles senón que mesmo lle auguran un longo futuro, obviando que dependen dun combustible tamén finito (o uranio). Mais deixando esa excepción a unha beira, e recoñecendo que a fusión nuclear —o santo graal da investigación enerxética— leva décadas estando "á volta da esquina" e que o máis probable é que non chegue a desenvolverse nunca (por diversos motivos, comezando polo obrigado proceso de simplificación civilizatoria ao que nos encamiñamos, porque xa chegaría tarde e polos límites materiais), o consenso é case absoluto en torno a un obxectivo que xa se ten convertido en todo un lema que atravesa toda a nosa cultura política e social, signo dos tempos que corren: 100% renovable.

Así, non soamente ofrecería unha saída ao irremediable devalar da enerxía fósil (suceda no seu conxunto cando suceder; lembremos que o do petróleo cru xa comezou hai case 15 anos), senón que sería unha vía proposta por numerosas institucións, colectivos sociais e mesmo a clase empresarial, para reducir as emisións que causan o efecto invernadeiro, é dicir, o caos climático. Deixaremos agora de lado a cuestión de se son unha auténtica solución a esas cuestións, e partiremos da hipótese de que o poidan ser, para fixarnos nunha das consecuencias que tería conseguir ese obxectivo, unha implicación dunha futura sociedade soportada unicamente con base ás enerxías solares, eólica, hidroeléctrica, xeotérmica, maremotriz, undimotriz, biomasa, etc. da que apenas ninguén está a falar, malia ser da máxima relevancia para deseñarmos colectivamente ese futuro e, sobre todo, para irmos preparando o noso metabolismo socioeconómico.

De canta enerxía falamos cando dicimos '100% renovable'? Porque a Galiza dos s. XVII ou I tamén eran '100% renovables'.

Mas para chegarmos a esa implicación é preciso botar algunhas contas, porque non é tan obvia. En primeiro lugar, cando falamos de sociedades que funcionan con enerxías exclusivamente renovables sempre se omite un dato fundamental, que sería o que nos permitiría saber realmente do que falamos e diferencialas das sociedades preindustriais, prefosilistas, que tamén eran, por se o temos esquecido, 100% renovables, por exemplo a Galiza do século XVII, a Hispania do século I ou a Mesopotamia do XVII a. C. Xa que logo, é preciso determinar a magnitude desa enerxía, é dicir, de cánta enerxía total primaria estamos a falar. A enerxía primaria que gasta actualmente a Humanidade no seu conxunto é de 162.494 TWh cada ano (cifras de 2017), das cales unicamente proceden de fontes renovables o 11%. É dicir, se eliminásemos hoxe en día as outras enerxías (fósiles+nuclear), quedaríamos co 11% da enerxía dispoñible e, polo tanto, poderíamos manter —grosso modo—, unicamente o 11% da nosa actividade económica mundial. Claro que na realidade dependería moito do sector de actividade concreto; así, o transporte mundial ficaría practicamente paralizado pois a súa dependencia das enerxías fósiles está moi preto do 100%. Ben, este cálculo hanos servir para comprender o razoamento que segue.

Ninguén fala de que a captación de enerxías renovables tamén ten, por razóns físicas, un máximo que non se pode superar.
Aerogeneradores Alemania
Aerogeneradores en el mar de Wadden, Alemania. Foto: Mark Michaelis

Diante disto, os paladíns do futuro 100% renovable reclaman que se incrementen as instalacións de captación de enerxía renovable (instalacións, por certo, que non son renovables, é dicir, que se deben construir en boa medida a partir da queima de combustibles fósiles, reparar empregando esa mesma enerxía, e seren substituídos ao cabo dun par de décadas —ou antes— por outros dispositivos tamén dependentes do petróleo... mais ese é outro aspecto agachado das renovables do que xa temos tamén falado). Precisamente sobre esa cuestión de até onde pode incrementarse ese actual 11% renovable, é a pregunta crucial: cántos TWh nos poden chegar a fornecer estes modernos sistemas de captación de enerxías, e até qué punto poden substituír co seu carácter exclusivamente eléctrico usos hoxe en día eminentemente non electrificados (transporte, minaría, moitas industrias...)? Aínda que non imos adentrarnos hoxe con profundidade nese debate, apuntaremos un dato achegado por un estudoso da cuestión, Antonio Turiel, que estima en torno ao un 30-40% do consumo actual de enerxía primaria o punto máximo ao que poden chegar estas enerxías, habida conta das súas numerosas limitacións, que el ten analizado. A cuestión, tamén apuntada por investigadores como Turiel, é que chegar onde chegar a capacidade destes sistemas, hai algo sobre o que non cabe debate: ese límite non podería ser permanentemente elevado. Isto é: tanto se chegamos preto dos 50.000-65.000 TWh anuais, como estima Turiel, como se damos alimentado o total dos 162.000 actuais, como estiman implicitamente a maioría de defensores do 100% renovable, o seu potencial tería un tope que non podería ser superado. Por que? A razón reside nunhas limitacións de carácter físico (termodinámicas, xeográficas) á cantidade máxima de enerxía solar, eólica, xeotérmica, etc. que pode ser captada, por moito que elevemos a eficiencia dos sistemas de captación, algo que tamén ten a súa propia curva de mellora decrecente, consecuencia das propias leis da Física. Co carbón, petróleo e gas natural tamén existe un límite, loxicamente, pero como fomos acumulando unha tras outra, isto agachou o seu carácter de fontes limitadas. Nunca experimentamos un devalar na súa dispoñibilidade, polo menos até o de agora, e así foi que sufrimos o espellismo social, cultural e económico de que a enerxía é algo que sempre pode aumentar (algo que até a Revolución Industrial non lle daría a ninguén por pensar en sociedades que dependían principalmente da biomasa, que se sabía chegaba onde chegaba, e que non se podía sacar leña de onde non a había por moi eficientes que foren as machadas ou as serras).

Se a enerxía renovable non pode medrar indefinidamente, tampouco o poderá facer o metabolismo socieconómico que esta enerxía alimentar.

Mais se a enerxía renovable non pode medrar, tampouco poderá seguir a medrar unha economía que só se alimente dela, pois xa sabemos que a redución da intensidade enerxética ten uns límites e a correlación entre enerxía e PIB non se pode borrar dun plumazo coa mítica desmaterialización (dirían mellor desenerxización) da economía. Din os científicos do grupo Emerciv: "Nunha economía estacionaria precisaríase que a intensidade enerxética caese a un ritmo do 3,5% anual para producir un aforro da enerxía primaria do 35% [en 12 anos] (...). Pero, se ademais se pretende manter o crecimiento do PIB, daquela o devandito obxectivo de redución do consumo semella sinxelamente imposible".

Xa que logo, a conclusión que ninguén quere pór sobre a mesa cando se fala e se propoñen con entusiasmo sociedades que funcionen con enerxía 100% renovable, é que deberán ser sociedades que deixen de medrar indefinidamente. Isto é, serán sociedades onde buscar —como facemos agora— o aumento perpetuo do PIB será inviable. E se sabemos que ese é o futuro cara ao que camiñamos, cara ao que debemos camiñar para sobrevivir, non irá sendo hora de nos prepararmos para abandonar a obsesión por ese imposible crecemento perpetuo? Non será hora de repensar as economías, os sistemas monetarios, o crédito, o sistema de mercado capitalista, o mercado laboral, o Estado do Benestar, as pensións... todos e cada un dos elementos que hoxe compoñen as nosas sociedades e que están pensados para funcionaren soamente en contextos de crecemento permanente do Produto Interior Bruto? Citando de novo o grupo Emerciv, "Nunca se fixo unha transición enerxética desta importancia na historia da humanidade sen unha mudanza profunda simultánea da mesma estrutura social". Se queremos un futuro 100% renovable, deberemos asumir e preparar un futuro sen crecemento.

Archivado en: Energía
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Crisis climática
Inversiones 'marrones' España gastó más de 23.000 millones de dinero público en actividades nocivas para el medio ambiente en 2024
Un estudio analiza el impacto climático de las subvenciones otorgadas por el Gobierno español. Solo el 14% del monto total de las ayudas se destinó a actividades o proyectos que fomentan la transición ecológica.
Guerra en Ucrania
Conflicto bélico Rusia y Ucrania acuerdan un principio de alto el fuego marítimo a instancias de Estados Unidos
La Casa Blanca emite dos comunicados que coinciden en señalar una tregua en el Mar Negro y en prometer trabajo para el final de los ataques energéticos por ambas partes.
Granada
Medio ambiente El movimiento vecinal y ecologista consigue paralizar la planta fotovoltaica en Víznar
Ecologistas en Acción celebran la decisión con una “sensación agridulce”, ya que “los daños han sido muy graves y creen que irreparables. Actualmente en la provincia de Granada hay en marcha más de cien proyectos de energía renovable
#42042
26/10/2019 11:30

É triste que xa mesmo no comezo do artigo tildes as centrais de limitadas no tempo pola dependencia do Uranio, obviando que hai recursos incluso mellores que este, coma o Torio, que as cantidades de productos para a fisión que temos darían para moitísimo tempo e que a enerxía nuclear que se desexaría fose de futuro é a de fusión

0
0
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Asturias
Asturias Cinco muertos en la mina de Zarréu: demasiadas preguntas sin respuesta
El accidente más grave en la minería asturiana en casi tres décadas vuelve a poner en cuestión el sistema de permisos, controles y ayudas públicas para minas en proceso de reconversión.
Estados Unidos
Estados Unidos Estudiantes de Columbia luchan contra las amenazas de deportación
Los estudiantes de Columbia se unen mientras el ICE y el Departamento de Policía de Nueva York (NYPD) atacan el activismo palestino. “[Columbia] está dispuesta a concederle al gobierno de Trump todo lo que quiera”, declara un estudiante a Mondoweiss.
Aviación
Travel Smart Las multinacionales españolas, a la cola de la reducción de emisiones por vuelos de negocios
Un estudio publicado este martes por organizaciones ecologistas señala que las emisiones por vuelos de negocios a nivel global se han reducido un tercio, pero las empresas españolas van a la zaga y suspenden en transparencia u objetivos concretos.
Universidad
Educación El Gobierno anuncia el endurecimiento de la normativa para la creación de universidades privadas
El Consejo de Ministros aprueba la tramitación urgente de una modificación en la legislación que regula la creación de centros privados de enseñanzas universitarias.
Represión
Policía infiltrado La Directa destapa un nuevo caso de policía infiltrado, esta vez, en el activismo de Lleida
Bajo la identidad falsa de Joan Llobet García, un agente de la trigesimosegunda promoción de la Academia de Ávila, pasó dos años infiltrado en espacios independentistas, estudiantiles y ecologistas.
Madres protectoras
Madres protectoras Una madre, condenada a tres años y medio por secuestrar a su propia hija, solicita su indulto
La libertad de Jewel Lázaro depende de la respuesta del Ministerio de Justicia de España a su petición de indulto con el fin de no separarla de otro bebé de nueve meses.

Últimas

Maltrato animal
Maltrato animal Lidl denuncia a los animalistas que detectaron afecciones en la carne de pollo de la cadena
El Observatorio de Bienestar Animal asegura que el departamento legal de la cadena les pidió que eliminaran todas las publicaciones sobre ellos y creen que es una estrategia legal para silenciarles.
Israel
Guerra en Gaza Israel ordena evacuar Rafah ante la previsión de un ataque terrestre
En la mañana del 31 de marzo, las fuerzas militares de Israel han ordenado a la población evacuar gran parte de Rafah, en el sur de la Franja de Gaza.
Más noticias
Francia
Francia Marine Le Pen es condenada por malversación y no podrá concurrir a las elecciones de 2027
Un caso de corrupción con los asistentes del Parlamento europeo golpea a la ultraderecha francesa. Le Pen y su partido, Agrupación Nacional, son condenados por el Tribunal Penal de París.
Opinión
Opinión ¿Cómo acabar con el negocio de la vivienda?
Las reivindicaciones del 5A: bajada de alquileres, paralización de desahucios, desmantelamiento de las empresas de desokupación, ayudarían a acabar con la crisis de vivienda. Pero estas medidas son impensables en este sistema económico.

Recomendadas

Militarismo
Alejandro Pozo “El oportunismo de la industria militar española aprovechando lo que pasa en Gaza es grave”
Este investigador sobre paz, conflictos armados, desarme y acción humanitaria denuncia que el rearme ya está teniendo lugar y que el Ejecutivo escamotea información sobre las relaciones comerciales de la industria con Israel.
Galicia
Galicia Bimba y Lola se aleja de las fibras textiles de Altri con la salida del presidente de Greenalia de su consejo
El presidente de Greenalia y antiguo consejero delegado de Inditex, José María Castellano, abandona su puesto en la empresa cerrando una puerta más a la salida de la celulosa supuestamente creada para fibras textiles.
Redes sociales
El asesino de los CEO El fenómeno fan Luigi Mangione, ¿por qué tanta gente apoya a un asesino?
El caso del chico de clase alta que disparó sobre un CEO de una aseguradora médica ha desatado una ola cultural y de apoyo como no se había visto antes.