Medio rural
O rural á procura dunha identidade política

O mundo rural (e o voto rural) segue a ser disputado como aquel voto do señor Cayo con parámetros diferentes e cun escenario de globalización no que avanza unha crise demográfica que é unha das causas das vagas de lume que, outra vez, desfánnos o país, e que precisa de solucións urxentes.

O vindeiro 31 de marzo unha mobilización do mundo rural (as entidades convocantes agardan 100.000 persoas) en Madrid, baixo o lema #31M, La Revuelta de la España Vaciada, está suscitando algunha que outra polémica entre activistas do mundo rural, e colocando na axenda política dalgúns partidos a crise demográfica e o abandono do rural ante o inteso periodo electoral que se avecina. Como se na axenda política do bipartidismo clásico non estivera desde sempre o voto rural, de onde saen as maiorías que nos gobernan grazas a un sistema de circunscripcións electorais ben coñecido que proporciona escanos suficientes para ter o control do Senado e avulta os resultados no Congreso.

La ‘España vaciada’ lleva su revuelta a la gran urbe

Pablo Rivas

9

Despoblación

La ‘España vaciada’ lleva su revuelta a la gran urbe

Pablo Rivas

9

Ochenta organizaciones rurales tomarán Madrid el domingo 31 de marzo para exigir políticas que fomenten el desarrollo de las zonas con menos densidad de población y reviertan el éxodo rural.

Para comezar, o mundo rural sempre está na axenda política do Partido Popular, nunha campaña electoral silenciosa e penetrante como un verquido tóxico que impregna caladamente cada bar e cada feira, que se fai porta a porta e cara a cara e onde se colocan mensaxes que nada teñen que ver coa campaña pública, esa que sae nos medios. Unha campaña electoral privada (e polo tanto clientelista) onde se alenta unha identidade rural resistente ao hexemónico urbano, onde o PP se coloca como o defensor local ante as políticas emanadas non se sabe se de Madrid ou de Bruxelas que abafan as nosas aldeas, como se a administración da Xunta de Galicia non fose responsable do desmantelamento dos nosos servicios públicos, da falta de apoio os tecido económico, da crise do sector lácteo e das gandeirías de montaña.

O filósofo francés Alain Badiou definía a noción de “acontecemento” para que poda iniciar un proceso revolucionario (a propósito dos fenómenos das primaveras árabes, o 15M e aquelas explosións das que Slavov Zizek falou como do “ano que soñamos perigosamente”), como aquelas convocatorias que eran quen de suscitar un consenso tan amplo entre os perdedores do mundo neoliberal, tal que as rúas se encheran de persoas capaces de esquecer as súas identidades grupais para convertirse nun todo homoxéneo que os recoñecera e que aumentara a súa potencia transformadora. E tal é a pretensión desta revolta na que xentes de ata 22 provincias, con apoio de organizacións vecinais, plataformas diversas, grupos de acción local e asociacións labregas de todo o estado, apelando aos fillos e netos emigrados a Madrid desde os seus territorios, únense baixo o obxectivo común de visibilizar a realidade rural. E ben certo é que o primeiro paso para o sometimento dun colectivo pasa pola súa invisibilización previa. A visibilización é necesaria, pero non suficiente.

Demándase urbanizar máis as nosas aldeas para que sigan sendo habitables, a mesma vía "desarrollista" que as baleirou nos últimos 80 anos

Pero non estamos, desde logo, ante unha proposta aglutinadora senón, máis ben, usurpadora, que se pretende emancipadora e que esquece o cerne dos problemas que padecen estes territorios, nomeadamente a crise ou morte demográfica e a carencia de servicios básicos, entre os que sobresaen a sanidade e a educación. Unha proposta que abunda na insistencia do deficitario (wi-fi, infraestructuras de comunicación, etc.), cando este modelo de défict, según o cal o mundo rural está despoboado porque é menos que o urbano, reforza precisamente a idea hexemónica de que o futuro ha ser, forzosamente, urbano e, por suposto, neoliberal. Parece que se demanda urbanizar máis as nosas aldeas para que sigan sendo habitables, a mesma vía desarrollista que as baleirou nos últimos 80 anos. Unha proposta que pretende isolar ao mundo rural, creando un compartimento estanco (á maneira, por exemplo, das asociacións de autónomos), e esquecendo que a crise do rural ten que ver coa precarización dos traballadores urbanos e que ten como base as políticas neoliberais que aquí e alá, no invisibilizado rural e no hexemónico urbano, repercuten as perdas da globalización nos débiles e reparten os seus beneficios entre os poderosos.

E así, a lexislación medioambiental recae sobre pequenos productores, xunto coa burocracia asociada á trazabilidade alimentar, mentras a PAC reparte beneficios a grandes tenedores de terras, continuamos a promocionar macrogranxas que contaminan de nitratos os acuíferos da Limia e continuamos a poñer trabas ás proibicións de neonicotinoides que matan as nosas abellas ou ó glifosato. Proponse comercializar a carne de xabarín como se os xabaríns se alimentasen de puro osíxeno: proponse o de sempre, facer negocio para uns poucos a base das perdas dos moitos.

Faránse fotos en Madrid, baixo o lema público de reclamar inversións para o rural, mentras en cada bar e en cada feira os cadros do Partido Popular continúan suscitando o consenso co mantra que tan bós resultados ten dado en convocatorias anteriores: “a culpa é da merda do medioambiente”. Non das políticas que fixeron desaparecer as nosas pequenas explotacións, non dunha falta de xestión de políticas forestais que fan o monte improductivo excepto para os xabaríns, non da falta de pediatras ou dunha educación de calidade, non dos xuros que arruinan ao sector leiteiro, senón do medio ambiente, ese ente maléfico que encarna a supremacía urbana e que chega de ignotos despachos de Madrid ou Bruxelas e pretende arruinar o noso. Un chamado identitario potente para defenderse da devastadora modernidade. É certo que o rural está invisibilizado na axenda política, pero existe un sentimento de orgullo paisano, de resistencia que ás veces toma forma de desobediencia civil aceptada socialmente (alambiques, matanzas, etc) que a dereita soubo sempre aproveitar.

O manifesto que se difundiu en redes para esta convocatoria deixaba claro que era unha convocatoria “apartidista”, término que xa daba unha idea da súa orientación. Sen embargo, tras o apoio explícito de Albert Rivera e da FEMP a petición do PP, o requisito apartidista desapareceu das webs das entidades promotoras Soria Ya e Teruel Existe. Trátase, xa que logo, dun movemento de base localista (escenario de novo propicio ao clientelismo ao que, polo reducido tamaño das nosas comunidades, estamos perigosamente expostas) na que está ausente unha análise política que identifique claramente que o mundo rural sobra nun sistema de produción capitalista e neoliberal onde a proposta de aldea, un sistema económico precapitalista, ten a súa oportunidade no postcapitalismo colaborativo e non en fórmulas "desarrollistas" que deron, ata o de agora, resultados nefastos.

A contaminación nas cidades e expansión incontrolada do xabarín poden verse como dúas manifestacións dun mesmo problema de insostibilidade do actual sistema productivo

Unha auténtica revolta do mundo rural pasaría por entender que a economía liberal, baseada no binomio produción-consumo e no seu correlato traballo-lecer produce pobreza, exclusión das persoas adicadas á economía do coidado, problemas medioambientais e falta de acceso de amplas capas de poboación á sanidade e a educación, no mundo rural e no urbano, e que estes disfuncións estructurais producen efectos dispares nun ou noutro medio. Non só se pechan escolas rurais, senón que as urbanas están masificadas. A contaminación nas cidades e expansión incontrolada do xabarín poden verse como dúas manifestacións dun mesmo problema de insostibilidade do actual sistema productivo. E pasaría tamén por entender que cada unha das realidades rurais, en Galicia, en Asturias, en Jaén ou Guadalajara, pero tamén as realidades rurais dos países da UE (si, o mundo rural en Europa existe, como Teruel) comparten unha identidade común, a pesar das aparentes diferencias lingüísticas, paisaxísticas, climáticas e culturais, todas son territorios excluídos da axenda política por ofrecer un modelo económico que non acaba de entrar no mundo do gran consumo, que, en suma, non é adaptativo no escenario neoliberal.

Tronceda: un rural cheo de vida é posible, e desexable

Elena Martín

3

Medio rural

Tronceda: un rural cheo de vida é posible, e desexable

Elena Martín

3

As aldeas abandonadas derrúbanse mais tamén hai persoas dispostas a retornar a unha vida en contacto coa natureza. Este é o caso de Tronceda.

Estaremos ante unha verdadeiro acontecemento, tal como o entende Alain Badiou, cando se incorporen ás mobilizacións do mundo rural as voces urbanas non en tanto que fillas ou netas dunha terra, senón en tanto que víctimas dunha orde económica e política que dificulta ás cidadás acceder aos productos de calidade que se producen nas nosas hortas tanto como ás labregas facerllos chegar, que deixa os nosos montes no abandono mentras unha planta de celulosas continúa impunemente contaminando, cando se aproveita o abandono rural para facer negocio para uns poucos inversores.

As nosas aldeas precapitalistas poden ser o modelo postcapitalista e colaborativo que asegura ás familias, sobre todo ás de rendas máis baixas, unha calidade de vida mellor, que considera que a satisfacción das necesidades básicas de alimentación son un gasto importante e que as producións de autoconsumo son un seguro que salvagarda á máis vulnerables en tempos de crise do mesmo xeito que contribuiu ao desenvolovemento dos nos 60 e 70 enchendo cada domingo os maleteiros daqueles traballadores urbanos que volvían á aldea na fin de semana. Aldeas nas que o problema non sexa “o medio ambiente”, senón unha modernización mal entendida que expulsa e exclúe á poboación máis nova.

E máis que visibilizar o rural, precisamos propor políticas que aseguren a calidade ambiental, a seguridade alimentar e a atención aos cuidados para as capas máis desfavorecidas nas cidades e nas aldeas, precisamos unha política de transición enerxética que contemple a xestión da biomasa que aquel modelo tan supostamente ineficaz deixou abandonada. Un modelo de prevención de incendios que reduza a dependencia do petróleo. Que sexa quen de volver sacar partido a toda a riqueza dos nosos montes tal como fixeron os devanceiros sen medios nin maquinaria pero cun respecto absoluto ao medio ambiente que lles daba calor e alimento.