Balea Cultural
Benjamin Clementine: Cando a música é máis que un produto

Quizais hoxe en día, máis que nunca, a maneira na que se entende o que é a música, e en xeral calquera tipo de arte, vén marcada por unha perspectiva de mercado. A arte rematada percíbese como un produto que se compra, se consome e por último é tirado ao lixo. Certas actitudes cada vez máis recorrentes en concertos, coma os públicos quedos, calados, ás veces pensando máis en conseguir unha fotografía ou un vídeo da interpretación para subila ás redes socias que en gozar da música, non veñen tan marcadas pola existencia destas tecnoloxías, senón que son máis un reflexo desta maneira de entender a arte.

Ante o carácter intanxible da música, estas imaxes semellan ser en moitas ocasións o produto adquirido polos consumidores. Aquilo co que poden volver á casa. Porén, a arte en si non deixa de ser máis que unha forma de comunicación abstracta, que en lugar de expresar conceptos ou ideas como o fan as palabras, busca transmitir emocións de maneira directa ou pura.

Durante a súa adolescencia, Benjamin Clementine viviu coma un sen teito en París, gañando os poucos cartos que podía actuando na rúa. A música da rúa é entendida pola xente dunha maneira radicalmente diferente a como se podería entender un gran concerto nun festival. As razóns polas que se lles dan cartos aos músicos que teñen que interpretar na rúa teñen moito máis que ver coa idea da caridade.
Actuar na rúa resulta moito máis complexo para un músico, xa que o público que asiste aos grandes concertos adoita ter unha actitude cómplice cos intérpretes, mentres que na rúa esta complicidade esvaécese. Dende unha perspectiva de mercado, o público non ten nada que levar dunha actuación musical na rúa máis que unha sensación de autosatisfacción por deixarlle unhas moedas a unha persoa que se atopa nunha situación económica peor.

Non obstante, a música, aínda que responde a intereses de mercado ao estar supeditada ao capital, e por iso vese como un produto, trátase en realidade dunha forma de comunicación. Benjamin Clementine entendía isto cando cantaba nas rúas parisienses, onde grazas á súa enorme capacidade de conectar coa xente foi gañando un certo nome propio, converténdose nunha especie de figura de culto da escena underground da cidade. Foi desta maneira na que Clementine logrou un contrato discográfico que lle permitiu lanzar o seu primeiro disco de estudo, At Least For Now (2015) e máis recentemente I Tell A Fly (2017).

O músico británico Benjamin Clementine actuou o pasado sábado 24 de marzo no Auditorio Mar de Vigo, un concerto enmarcado dentro dun novo festival, o Super Bock Under Fest. O concerto foi toda unha experiencia. Dende o comezo, Benjamin Clementine reclamaba a interacción do público nas súas cancións. Un público que non se daba soltado. A reacción de Clementine a isto era relativamente hostil, parando o concerto nos momentos nos que a xente non cantaba de maneira correcta as letras ou non respondía ás súas interpelacións. Dende o público, sentíase unha certa sensación de desconcerto.

O set que se estaba a dar non era un concerto cómodo ou seguro, e a xente non tiña claro ata que punto o músico estaba enfadado co público ou ben xogando con eles

Os esquemas do concerto estándar no que os músicos interpretan os seus temas de maneira correcta mentres a audiencia está de pé diante deles escoitando, aplaude ao remate e despois marcha para a súa casa atopábanse rotos por completo. O set que se estaba a dar non era un concerto cómodo ou seguro, e a xente non tiña claro ata que punto o músico estaba enfadado co público ou ben xogando con eles. A medida que as cancións ían pasando, algunhas persoas comezaban a sentirse algo molestas, mentres que outras comezaban a soltarse cada vez máis.

A forma na que transcorreu este concerto lembrou en certa maneira ao filme Whiplash (2014), dirixido por Damien Chazelle. Nesta película, narrábase a historia dun batería de jazz que se atopaba cun director de banda, interpretado por J. K. Simmons, cunha actitude agresiva, por momentos violenta, que buscaba levar ao músico ata ao extremo coa escusa de tratar de sacar o mellor de si. Aínda que é certo que este filme tiña certos aspectos esaxerados e fantasiosos propios das producións de Hollywood, tamén o é que formulaba unha idea moi interesante.

O clímax da película chega cando, á metade dunha actuación, o profesor lles manda aos músicos comezar unha peza da que non lle avisara ao batería que se ía interpretar, tendo que intentar seguir a música como podía, quedando en certo ridículo. Este podería ser o momento no que o batería se afundise por completo de maneira definitiva, mais a súa resposta foi ofensiva. Interrompendo as desculpas do director ao público, comeza a tocar a introdución de batería doutra canción, facendo que o resto dos músicos o sigan. Neste momento tamén cabería esperar o enfado do director, que porén séntese satisfeito, xa que era precisamente esa reacción a que levaba buscando todo ese tempo, todo isto resultando nunha escena longa e impecablemente realizada que daba peche ao filme dunha maneira brillante.

Toda a súa actitude ofensiva cara ao público buscaba que este se soltase, reaccionase e interactuase con el

Benjamin Clementine semellaba estar a facer a parte de J. K. Simmons no seu concerto. Toda a súa actitude ofensiva cara ao público buscaba que este se soltase, reaccionase e interactuase con el. O equivalente á escena final de Whiplash no concerto foi a canción Adiós, interpretada unicamente por Benjamin Clementine ao piano e que puxo peche ao concerto. Foi nesta canción cando quedou xa claro que o músico británico acadara o seu obxectivo. Pouco tivo que ver a versión de estudo da canción de catro minutos coa interpretación que se viviu no Auditorio Mar de Vigo, que se achegou a unha duración dun cuarto de hora. Clementine xogou coa propia canción cambiando os ritmos de maneira constante, uns ritmos que agora ían acompañados polas palmas do público, unhas palmas que non foran pedidas polo músico.

Pero a cousa non quedou aquí. Con esas palmas, o público en certa maneira tamén estaba a dirixir a velocidade e a interpretación do propio Clementine, chegando por momentos a resultar un xogo rítmico de pregunta e resposta entre músico e público que non sería imaxinable ao comezo do concerto. O que estaba a acontecer era todo un proceso comunicativo colectivo e recíproco. O mesmo público que ao comezo se sentía confuso e en certa medida atacado, estaba agora iniciando as interaccións co músico. As caras da xente estaban cheas de sorrisos e respirábase unha certa sensación de satisfacción e liberación en todo o auditorio. A maneira na que Benjamin Clementine enfocou o concerto foi sen lugar ás dúbida moi arriscada, xa que consistía en dicirlle ao público dunha maneira bastante directa que non estaban a entender ben o que é a interpretación de música en directo, así como todo o que pode chegar a comunicar e transmitir.

Aquel concerto de Clementine rematou coas últimas palabras da letra da canción Adiós, incluída no primeiro disco do británico, que din Let the lesson be mine, caus the vision is mine (Deixa que a lección sexa miña, porque a visión é miña). Unhas palabras que poderían entenderse tamén en relación ao propio concerto, xa que o que o parisiense logrou no Auditorio Mar de Vigo foi toda unha lección de como entender a música dunha maneira diferente, na que o prioritario é a comunicación e o sentimento colectivo en lugar da perspectiva de mercado.