Montaña de Yucca.
Instalación de Estudos Exploratorios subterráneos na Montaña Yucca, Nevada.

Energía
Planificar a Transición Enerxética para os vindeiros mil séculos

O problema non é só o final da enerxía fósil: o da Era Nuclear implica un reto civilizatorio descomunal.

12 ago 2020 06:03

A semivida do plutonio-239 (o tempo preciso para se desintegraren a metade dos núcleos) é de 24.100 anos. Mais segue a ser perigoso para o medio ambiente durante 20 semividas (case 450.000 anos). No caso do uranio-235 a semivida é de 700 millóns de anos. Nunha mínima fracción desas escalas de tempo xeolóxico os seres humanos teremos completado a terceira gran Transición Enerxética da nosa historia: xigantescos muíños eólicos van permanecer erguidos, abandonados e enferruxados, coma moais dunha civilización perdida; anchas instalacións fotovoltaicas van virar campos de cascallos que a vexetación ou as dunas dos futuros desertos van engulir despois de seren canibalizadas para uso doméstico. Máis tarde, Gaia ha recuperar as cuncas dos ríos encorados, cando estes se abran de novo camiño a través das infraestruturas hidroeléctricas desfeitas pola caducidade do formigón armado.

Energías renovables
Canto tempo require unha Transición Enerxética?

Fálase moito de que precisamos unha transición cara ás enerxías renovables, mais case nada de se nos dará tempo a realizala.

Nese fugaz intre —e tanto ten se este durar unha xeración ou cinco—, unha vez estea completada a Transición Enerxética a fontes renovables, teremos insumos de enerxía per cápita iguais ou inferiores aos das épocas preindustriais. Ben for por abandonarmos os combustibles fósiles ou por esgotamento dos recursos enerxeticamente rendibles de extraer, ou porque na nosa teimosía de seguirmos co business-as-usual provoquemos un cataclismo ecolóxico, ou por unha combinación destas causas, estamos abocados a unha Gran Simplificación, a unha redución da complexidade, pois esta é proporcional en cada momento ao fluxo de enerxía dispoñible.

Nun futuro contexto de descenso de enerxía e recursos teremos que afrontar os perigosos legados das industrias fósil e nuclear

Neste longo descenso non vai resultar especialmente perigoso abandonar ou canibalizar ducias de milleiros de muíños eólicos ou hectáreas de plantas fotovoltaicas; as minas de carbón e os pozos petrolíferos vanse poder pechar e selar; porén, non imos poder facer o mesmo coa industria nuclear, que vai requirir un manexo moito máis complexo e custoso. Mesmo sendo, a priori, menos complexa e perigosa, a liquidación da industria fósil non está a ser inocua: os pozos de petróleo abandonados do Mar do Norte e a quebra das empresas de fracking nos EUA, con milleiros de perforacións abandonadas, están a provocar a fuga de milleiros de toneladas de metano con emisións equivalentes a varias decenas de milleiros de toneladas de CO2 anuais, unha auténtica catástrofe medioambiental, que tamén está a ocorrer coa infraestrutura operativa a escala mundial.

O metano (CH4) é un gas cun potencial de quecemento da atmosfera 86 veces superior ao do CO2 nos seus primeiros 20 anos de vida. O abandono de pozos nestas condicións supón unha externalización criminal dos custos do capitalismo fosilista en forma que quecemento global, que van ter que pagar as xeracións futuras. As potenciais traxectorias de emisións para cumprir a Folla de Ruta 2050 da UE xa son pendentes vertixinosas, cuns prazos que máis ben evocan unha demolición controlada da nosa civilización ca unha Transición Enerxética.

Traxectorias de emisións europeas

Mais volvamos á cuestión máis preocupante do futuro posnuclear. Desmantelar e dar unha solución definitiva ás instalacións e residuos nucleares antes de que sexamos incapaces de manexalos é unha obriga moral que temos coas xeracións futuras. Sería monstruoso non atendela: abonde lembrar que tanto Chernobil (1986) coma Fukushima (2011) son accidentes nucleares en curso, ambos os dous con solucións de contención provisionais, que nos apelan a construír sen demora depósitos xeolóxicos profundos para enterrar os residuos e a trazar un calendario para desmantelar as centrais aínda activas antes de que sexa demasiado tarde. Vai chegar un momento no que non teñamos nin a enerxía nin os recursos precisos para manexar esta complexidade e, como consecuencia da nosa neglixencia civilizatoria, poderiamos deixar inhabitables extensións do tamaño dun continente.

As centrais nucleares europeas van xerar durante toda a súa vida útil máis de 6 millóns e medio de metros cúbicos de residuos radioactivos

Máis de 70 anos despois do comezo da Era Nuclear, existen 144 centrais nucleares en funcionamento en Europa Occidental (segundo o Informe Mundial sobre residuos nucleares, de 2018), que xa produciron varios millóns de m³ de refugallos nucleares, sen incluír os procedentes da minaría e do procesamento do uranio. Máis de 60.000 toneladas de combustible nuclear gastado están depositadas por toda Europa en depósitos provisionais en superficie, e xeráronse uns 2,5 millóns de m³ adicionais de refugallos de nivel medio e baixo. Estímase que, durante toda a súa vida útil, o parque europeo de reactores nucleares ha producir arredor de 6,6 millóns de m³ de refugallos radioactivos. O cálculo, baseado en estimacións conservadoras, inclúe os residuos da operación, o combustible nuclear gastado e o desmantelamento dos reactores.

A xeración de residuos nucleares e as vindeiras clausuras de instalacións ao final da súa vida útil, supoñen un reto xigantesco, xa que as instalacións de depósito provisional en superficie están a chegar ao seu límite. A nivel mundial, o OIEA (Organismo Internacional da Enerxía Atómica) estima que existe na actualidade un stock dunhas 250.000 toneladas de combustible gastado altamente radioactivo, ao que se van engadindo cada ano unhas 12.000 toneladas máis.

Finalizar o nuclear é un proceso necesariamente longo. O desmantelamento dun só reactor leva normalmente uns 20 anos. A maioría de países que deben facer fronte aos seus residuos nucleares está formulando horizontes a 40 ou 60 anos vista, só para desenvolveren os programas de depósito definitivo dos residuos. Estes prazos tan longos fan que a mudanza climática e o esgotamento de recursos supoñan incertezas moi graves, especialmente por seren uns multiplicadores do risco de accidente nuclear grave. Planear esta complexísima operación para 2080 non semella un obxectivo cabal tendo en conta a actual senda de emisións, o ritmo de esgotamento dos recursos fósiles e a situación do clima.

Soamente tres países —EUA, Alemaña e Xapón— completaron proxectos de desmantelamento de reactores civís. A mediados de 2019, dos 181 reactores civís clausurados no mundo, só 19 o foran na súa totalidade, e deses só 10 chegan á categoría de Greenfield, que implica que todos os edificios e residuos foron retirados e o lugar pode utilizarse libremente para outros fins. No caso español, o Ministerio para a Transición Ecolóxica (MITECO) acaba de prorrogar o funcionamento das centrais de Almaraz e Vandellós II, maila estaren ao final da súa vida útil, e seren cada vez máis inestables e perigosas debido a múltiples factores como o deterioro do formigón pola exposición á radiación, o envellecemento de equipamentos ou as dificultades na refrixeración dos reactores polos impactos da mudanza climática. O actual calendario programado para o peche definitivo de Almaraz é 2028, seguida por Ascó I (2029), Cofrentes (2030), Ascó II (2033) e Vandellós e Trillo (2035).

Central nuclear Trillo
Central nuclear de Trillo, en Guadalajara. Álvaro Minguito

Os custos de desmantelamento dun reactor varían enormemente: no caso das dúas únicas centrais alemás desmanteladas até o de agora, unha custou 1.900 $/kW e a outra 10.500 $/kW. O desmantelamento de todas as centrais nucleares existentes en España, con aproximadamente 8.000 MWe (eléctricos) instalados, tería un custo potencial entre os 15.000 e os 84.000 millóns de dólares. Asemade, a experiencia de atrasos e sobrecustos en obra civil a cargo de empresas do IBEX35 non augura precisamente un custo á baixa.

O consenso entre as persoas dedicadas á ciencia nuclear é que a mellor opción para tratar residuos nucleares de alto nivel é o depósito xeolóxico profundo (denominado en España coas siglas AGP). Unha das condicións do OIEA para un emprazamento deste tipo é o seu baixo contido de auga subterránea e a estabilidade xeolóxica ao longo de millóns de anos.

O único país do mundo que conta cun depósito seguro para estes residuos é Finlandia. Levou 40 anos e 3.500 millóns de euros construílo

O depósito xeolóxico profundo é unha das tarefas máis ambiciosas e difíciles que afrontamos a nivel internacional. Ningún país do mundo ten actualmente en funcionamento un AGP para o combustible nuclear gastado. EUA ten paralizado desde 2010 o AGP a montaña Yuca en Nevada, despois de 30 anos de desenvolvemento e levar investidos preto de 10.000 millóns de dólares, e en Novo México teñen o Proxecto Piloto de Illamento de Residuos (WIPP polas siglas en inglés) que só se utiliza para residuos transuránicos de longa duración e de orixe militar, mais non para combustible gastado de reactores civís.

En Alemaña, Asse II e Morsleben, dous AGPs de residuos de nivel baixo e intermedio en antigas minas de sal, foron un fracaso e non tiveron continuidade. O vertedeiro de Asse II sofre dunha afluencia continua de augas subterráneas e corre risco de colapsar, que é o peor escenario para este tipo de depósitos. Agora é preciso recuperar del os 220.000 m³ de residuos mixtos que foran depositados, máis o sal: unha tarefa complexa e custosa, que implica mover cinco veces a cantidade de residuos orixinal, e que na práctica pode resultar tecnicamente imposible recuperar na súa totalidade. Até o día de hoxe non só non comezou esta tarefa senón que nin tan sequera se decidiu que estratexia seguir para realizala. Parece claro que a denominación de “eliminación definitiva” debe ser usada con moita precaución.

Mais tamén existe un caso de éxito: Onkalo en Finlandia, único caso dun país que está a piques de rematar o que será o primeiro AGP permanente para residuos nucleares perigosos de orixe civil, aínda que tamén Suecia e Francia teñen xa escollidas senllas localizacións para este tipo de depósitos. O custo estimado do AGP de Onkalo é de 3.500 millóns de euros, desde as primeiras prospeccións hai 40 anos. Nesta colosal obra de enxeñaría civil perforáronse nun leito de roca granítica, a 450 metros de profundidade, 32 km de galerías nas que van ser enterrados uns 3.000 recipientes de cobre selados con 2 toneladas de residuos cada un. A medida que se vaian enchendo as galerías, hanse ir selando con arxila, para ao final do proceso ser selado por completo e esquecido sen necesidade de intervención humana nos vindeiros 100.000 anos.

Para visualizarmos o reto civilizatorio e existencial que afrontamos, podemos bosquexar un burdo orzamento: se para Onkalo foron precisos 3.500 millóns de euros para almacenar 6.000 toneladas de residuos, a nivel mundial teriamos que investir como mínimo 125.000 millóns de euros para as 250.000 toneladas estimadas, ao longo de varios decenios, sen interrupción, xusto no momento histórico no que nos vemos obrigados a unha Transición Enerxética e ao declive enerxético e de recursos que esta vai implicar, e cadrando tamén no tempo coa devastación climática e ecolóxica que nós mesmos provocamos, e con todos os demais golpes que ha recibir a nosa civilización mentres se esborralla.

Como nunha especie de antigo culto telúrico, debemos comezar a cavar sen demora as tumbas para este lume que non sabemos apagar, algo que os que veñan detrás non van estar en condicións de facer. E despois, esquecernos, retirarnos, antes vivos ca complexos.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Crisis climática
Inversiones 'marrones' España gastó más de 23.000 millones de dinero público en actividades nocivas para el medio ambiente en 2024
Un estudio analiza el impacto climático de las subvenciones otorgadas por el Gobierno español. Solo el 14% del monto total de las ayudas se destinó a actividades o proyectos que fomentan la transición ecológica.
Guerra en Ucrania
Conflicto bélico Rusia y Ucrania acuerdan un principio de alto el fuego marítimo a instancias de Estados Unidos
La Casa Blanca emite dos comunicados que coinciden en señalar una tregua en el Mar Negro y en prometer trabajo para el final de los ataques energéticos por ambas partes.
Granada
Medio ambiente El movimiento vecinal y ecologista consigue paralizar la planta fotovoltaica en Víznar
Ecologistas en Acción celebran la decisión con una “sensación agridulce”, ya que “los daños han sido muy graves y creen que irreparables. Actualmente en la provincia de Granada hay en marcha más de cien proyectos de energía renovable
#67319
12/8/2020 15:19

Acabemos coa enerxía fósil! Limitemos a eólica! Pechemos a nuclear! Non sabemos porque pasa de nós todo cristo coa cantidade de "datos que aportamos" e as estupendas "solucións" que nuca propuxemos!.
Ecoloxismo do reino: toda a vida poñendo en falta Altamira. Incomprendidos, estamos todos cegos por non acre

0
0
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Dependencia
Dependencia Los cuidados necesitarán entre 300.000 y 600.000 trabajadores más en cinco años
Las empleadas de residencias y ayuda a domicilio reclaman mejoras en esas nuevas plazas. “Debemos tener un sistema de cuidados universal y público, debe ser un derecho y no un negocio”, piden desde el sindicato ELA.
Precariedad laboral
Precariedad Voluntariado en el sector social: un monstruo con tres cabezas
La precarización del sector social es algo de lo que se viene hablando cada vez más en los últimos años, pero es un hecho que lleva conviviendo con nosotras mucho tiempo, y que es consecuencia de varios factores.
Cómic
Cómic Un gran poder conlleva una gran responsabilidad: ¿los superhéroes de cómic son de derechas o de izquierdas?
¿Encarna Superman a la socialdemocracia liberal, es Batman un militante anarcocapitalista y el Capitán América la bandera del nacionalismo? La respuesta no es tan sencilla si se repasa la historia del género.
València
Dana 20:11, Ni oblit ni perdó: los pueblos de la Dana amanecen con pintadas contra Mazón
Tras cinco meses de catástrofe, aparecen numerosas pintadas en los municipios afectados por la riada para señalar la tardía gestión de la Generalitat.
Memoria histórica
Manuel Pérez, ‘camarada Arenas’, tras salir de prisión “Cordón trató de escaparse, se cayó y se mató”
El militante histórico del PCE reconstituido y, según la Justicia, líder de los Grapo, mantiene su inocencia en todos los casos que le han llevado a pasar 32 años en prisión.

Últimas

Sevilla
Proyectos estratégicos Ilegalidades pasadas y peligros futuros de la mina que la Unión Europea quiere revivir en Sevilla
Las Cruces tiene un historial de más de 6,5 millones de euros en sanciones e indemnizaciones por extracciones ilegales de agua. El espaldarazo de la UE y del Gobierno al proyecto podría empeorar los vertidos que ya realiza la mina en el Guadalquivir.
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar llegan a un acuerdo para que el SMI no tribute el IRPF
Pese a adelantar la ministra de Trabajo que se habían roto las negociaciones, finalmente las personas que cobren el salario mínimo no tendrán que declarar en 2025.
Comunidad de Madrid
Comunidad de madrid El taxi advierte de que las nuevas licencias a Cabify van a “reventar el mercado”
El Tribunal Superior de Justicia de Madrid da la razón a las plataformas de VTC y obliga a la Comunidad de Madrid a concederles más de 2500 nuevas licencias en la comunidad.
Comunidad de Madrid
Sanidad Universal Sociedades sanitarias critican el SMS amenazante que el Gobierno de Ayuso está enviando a personas migrantes
Cuatro sociedades científicas denuncian un texto amenazante en el que se indica al destinatario que dispone de 30 días para seguir de alta en la Tarjeta Sanitaria, lo que está generando “incertidumbre” y “desprotección”.
Economía
IPC La inflación interanual cae hasta el 2,3% en marzo gracias a las lluvias
Las precipitaciones han reducido el precio de la electricidad.La subyacente también se reduce dos décimas hasta situarse en el 2%.
Más noticias
Notas a pie de página
Notas a pie de página Mansiones encantadas y casas sin cocina
La casa encantada como símbolo de la opresión del espacio doméstico recorre la literatura de muchas escritoras. Pero hubo un tiempo en el que algunas feministas trataron de imaginar otro hogar posible, en el que se liberase el trabajo doméstico.
Opinión
Opinión Sobre la cancelación de Georgina Orellano en el Foro ESPAL 2025
La cancelación de Georgina redunda en esta incapacidad para escuchar a las trabajadoras sexuales y en el pánico que tienen de que se las escuche. Denota inmadurez política, cerrazón dialéctica y pacatería moral.

Recomendadas

América del Sur
América del Sur La batalla por el litio: pueblos originarios resisten un “genocidio medioambiental y cultural”
Sudamérica se ha convertido en la proveedora mundial de materias primas para la transición energética. Las comunidades afectadas se rebelan ante una actividad que genera desposesión de tierras, contaminación, sequía y conflictos internos.
El Salvador
Ivania Cruz “El estado de excepción se está utilizando en El Salvador para gobernar en base al miedo”
A esta defensora de derechos humanos y comunitarios le allanaron su casa mientras se encontraba en un viaje internacional. Desde el exterior, denuncia la persecución del gobierno salvadoreño hacia su organización y hacia las comunidades que defiende.
Yemayá Revista
México Sobrevivir en la frontera: el cuerpo como moneda de cambio
En Tapachula, punto clave de la frontera sur de México, miles de mujeres migrantes permanecen atrapadas sin poder seguir su camino hacia Estados Unidos.