Precariedad laboral
“Non podemos estar facendo malabares con outros traballos para manter o de investigadora”

A investigación expande o coñecemento humano. É símbolo de progreso e mellora as nosas vidas: vai desde as vacinas da COVID-19 até a torradora da cociña. Debe coidarse, mais non acontece así. No Estado español adícase un 1,6% do PIB á Investigación e en Galiza un 0,94% (1,3 millóns de euros), moi por debaixo da media europea cun 2,03%.

O problema vai a máis cando o persoal investigador e quen quere acceder a el se atopan cunha inestabilidade continua. Para obter remuneración por investigar, un debe solicitar a bolsa ao FPU (Formación de Persoal Universitario), FPI (Bolsas de Formación ao Persoal Investigador) —ambos de competencia estatal—, ou á Xunta e entrar nun proceso de competitividade.

O problema da Xunta, é que hai que estar matriculado nun programa de doutoramento e esperar a convocatoria seguinte para poder presentarse ás axudas, polo que un “bota un ano de balde traballado sen que se lle financie o seu traballo”, indica ao Salto David Mosquera, investigador predoutoral de FPU de Matemáticas na USC. “O lóxico sería que cando un se matricule e comece a traballar empece a cobrar”, censura. Conta que o problema das FPU’s e FPI’s é que apenas hai oferta. Entre elas e as da Xunta, “apenas se cubre a demanda de investigadoras predoutorais na USC, UDC ou UVigo.

Na Asemblea de Investigadoras de Compostela (AIC) organízase o persoal investigador para reclamar melloras nas súas relacións laborais. Tamén axudan a comprender ao persoal as novidades e cambios respecto as súas bolsas. 

Investigadoras da USC celebran a sentenza do TSXG

Raquel C. Pérez

Precariedad laboral

Investigadoras da USC celebran a sentenza do TSXG

Raquel C. Pérez

O Tribunal Superior de Xustiza de Galicia obriga á USC a indemnizar aos investigadores predoutorais pola extinción do seu contrato.

Vides de ter unha reunión coa Xunta e a Axencia galega de innovación. Cales foron as vosas principais demandas?
Tivemos dúas reunións que viñan a raíz das condicións das convocatorias predoutorais e posdoutorais da Xunta. As condicións deste anon non só non se melloraron, senón que foron peores. Tendo en conta o ano da pandemia, algunha das nosas propostas era que non contase o 2020, que non se penalicen as cuestións de xénero, subir as retribucións respecto aos anos anteriores (xa que este ano baixou), ou non ter que esperar un ano para as axudas predoutorais. Un ten que estar matriculado no doutoramento para que lle den a axuda, é dicir, a xente botaba un ano traballando de balde sen saber que ía ocorrer. Non pode ser que unha persoa empece a traballar e non cobre por iso. 

En que se manifesta a desigualdade de xénero no mundo da investigación?
Maniféstase de moitos modos. Nos contratos posdoutorais hai dúas modalidades: A e B. Un empeza coa primeira e logo pode competir pola segunda. Hai un ano e medio, unha compañeira tivera unha baixa de maternidade durante a A e non a deixaron presentarse a B, porque por mor da baixa non acadou os meses suficientes. Non se ten en conta a baixa en si, é dicir, se esa persoa non puido traballar, non se lle pode esixir o mesmo que ao resto.

Tamén está o famoso teito de cristal. Hai un gráfico que amosa as diferencias entre investigadoras e investigadoras. Ao inicio, hai máis mulleres que homes, pero conforme avanzan os anos decae moito a de mulleres en posdoutorais. Logo, a fenda acentúase aínda máis nas catedráticas. Por exemplo, na USC aínda non houbo nunca unha reitora.

“As axudas saen aletoriamente, un ano en outubro e outro en marzo”

E en que quedou?
A reunión foi ben, sobre todo nas medidas de xénero. Pedimos falar cun diálogo constante antes de sacar as medidas, para así poder discutir as liñas polas que van, as cousas poden paliarse antes. Tamén se comprometeron a estabilizar a convocatoria de axudas publicas, é dicir, que se saiba cando saen. Saen aleatoriamente, un ano en outubro e outro en marzo. Demandamos que tan axiña como unha persoa comeza o doutoramento, poida facelo cun contrato.

Coa pandemia, houbo prórrogas de contratos por parte dalgúns FPU e FPI. Que non as haxa xera desigualdades?
Xusto. Nós defendemos que o acceso á investigación sexa igualitario para todas, sen depender da clase social. O meu propio primeiro ano foi así, tiven un contrato da USC que tiña que compensar con outras labores para ter cartos. Iso non pode ser, unha investigadora ten que estar ao que ten que estar.

Afirmades que o Supremo en novembro de 2020 “condena o persoal investigador a volver a un pasado máis precario”. O TS non entende que a vosa tarefa de investigación é un traballo en pleno dereito?
Neste 2021, xunto a FPU investiga, que é unha asociación a nivel estatal, impulsamos unha enmenda contra os orzamentos do Estado para modificar a lei da ciencia e resolver as irregularidades dos contratos. Coa resolución do Tribunal Supremo entendemos que foi unha cousa política. Cambia a lei para cambiar a interpretación. De feito, houbo grupos políticos que apoiaron a nosa enmenda.

De momento, aínda non mudou. Esperemos que sexan quen de cambialo que sería o razonábel. De feito, o TSXG deixa claro que é un traballo de pleno dereito e antes pagábase a indemnizacion en caso de fin de contrato, cousa que xa non pasa e agora quedamos a expensas de ver que pasa.

“Precisamos un aparello investigador digno: estábel, continuábel e previsíbel”

Xa denunciabades en 2019 a precariedade no voso traballo e enriquecemento da USC á vosa costa. Acentuouse dita plusvalía?
Si. Entendemos que a pandemia foi unha situación extraordinaria onde moitas de nós non puidemos desenvolver a nosa investigación. Por iso, reclamamos a extensión dos nosos contratos. Mais, aínda que algúns se extenderon, ten pinta de que a situación vai a peor. Precisamos un aparello investigador digno: estábel, continuábel e previsíbel. Non podemos estar facendo malabares con outros traballos para manter o de investigadora. E non ten sentido que remates un contrato e até 6 meses despois non firmes outro e non saibas cando sae.

Por que non se valora o suficiente a investigación como para ter en conta estas cousas?
É difícil de entender. A importancia da investigación é un dos consensos sociais dos últimos tempos, que aumentou aínda máis coa pandemia. É brutal ver como avanza con inversión, as vacinas son un claro exemplo disto. Se se mantén a investigación, é moito máis sinxelo despois resolver estes problemas. A investigación garante desde a cura ao cancro até ferramentas que axuden no día a día das persoas.

A Xunta de Galicia inviste 1,3 millons de euros en investigacion. O orzamento adicado a investigación foi dun 0,94% en 2020, por debaixo da media europea e da española.
Deben investirse máis cartos. A investigación mellora a calidade de vida das persoas. O mellor é ter un investimento garantido. Nin sequera un 10% do persoal predoutoral está remunerado. De cada cinco persoas, catro están traballando sen remuneración, ou polo menos sen remuneración de convocatorias públicas. Altérnanse traballos temporais, pero sen ningún tipo de contrato público.

As axudas publicas limitadisimas comparado co persoal que se mantén en activo. Parece que isto de non remunerar á xente durante un ano é interesado, xa que esta xente que non se pode permitir traballar gratis, opta por outras saídas laborais.

“A Xunta de Galicia discrimina á investigación de ciencias sociais por motivos económicos”

Existen diferenzas dependo das ramas da investigación?
Para pedir as axudas, hai unha convocatoria competitiva, mais existe unha certa discriminación cara a certas ramas do coñecemento, sobre todo, as das ramas das ciencias sociais e humanidades. A Xunta valora que as liñas de investigación sexan acordes a unhas demandas por motivos económicos que fixera hai anos, é dicir, interesa que se investigue en agricultura e gandaría, pero non en filosofía, historia ou grego.

Que se sabe realmente nun contrato doutoural? É dicir,que dereitos laborais tedes, cantas horas, etc.?
Adoitanse asinar 8 horas diarias e 60 horas lectivas por ano. Pola competitividade que hai dada a baixa oferta, obriga a xente adicar moitas máis horas e ‘autoexplotarse’. Logo, hai desprazamentos ou estadías que tampouco están cubertas polos organismos públicos. Ao final, están pagando para traballar.

A precariedade non está só nos predoutorais, un colectivo moi afectado son as das prazas de substitucións nas P3 e P6. Son para substituír baixas. Mais, ultimamente estanse usando para cubrir necesidades estructurais nos departamentos. O número indica as horas de docencia, mais as tarefas asignadas ás prazas son as mesmas sen igualdade en proporcionalidade de salario e cotización á Seguridade Social. Unha persoa con P3 ou P6 ten as mesmas responsabilidades que os profesores: pon notas, corrixe exames e firma actas, pero esa persoa cobra escasos 430 euros brutos ao mes (16% do salario a tempo completo) ou 800 euros ao mes (33% do salario a tempo completo). Con iso unha persoa non pode vivir dignamente.

“A ansiedade, depresión ou inestabilidade emocional son doenzas que aumentan no persoal investigador respecto á sociedade en xeral”

Tedes sensacion de abandono institucional?
Si. Intentamos reunírmonos cos diversos órganos ou facemos peticións. Moitas veces somos ignorados. As veces non cumplen nin o que din, como feito de non pagar as taxas nas FPU, que ás veces chas cobran e perdes moito tempo reclamándoas.

Á xeración dos 90 chámanlle a ‘Z’ ou de cristal, sendo unha das que máis problemas mentais vai padecer da historia. Vós sentides ese estrés, inestabilidade emocional ou depresións?
Sí. De feito, hai datos de que este tipo de doenzas aumentan moito no colectivo investigador fronte á sociedade en xeral. Ao final é un traballo sen ningún tipo de estabilidade ou prebisibilidade. Hai xente que remata a tese nun mes e non sabe se lle renovan os contrato ou non. Estar sen contrato, sube moitísimo os niveis de ansiedade. Quen paga isto?