tierra espacio
Imagen: NASA/JPL/UCSD/JSC

Energía
‘Gaia’, uma nova olhada ecosocial na educação

A inovadora publicação da FUHEM ultrapassa o actual paradigma educativo antropocéntrico.

Fronte aos atuais desafios derivados duma crise multidimensional que se agudiza de jeito alarmante em todos os âmbitos, a necessidade duma mudança integral das perspetivas educativas torna-se, mais do que nunca, uma urgência ineludível. Num contexto no que se require duma resposta cooperativa e solidária em todos os níveis de relacionamento, a nossa educação, modelada polos princípios do capitalismo, é um verdadeiro entrave que leva a que nos comportemos como uma enfermidade autoimune inoculada durante anos polo sistema institucional. Rachar com esse modelo educativo baseado no individualismo e a competitividade é uma tarefa que require duma mudança drástica do sistema, que deve partir do câmbio dos valores de base.

A fundação FUHEM leva décadas trabalhando para esse câmbio, promovendo a justiça social, a aprofundação da democracia e a sustentabilidade ambiental. Da sua experiência são fruto diversas publicações que constituem o extremo material dum trabalho moito mais amplo que é prova da simbiose entre a educação ecosocial, as metodologias ativas e a experiência pedagógica. Gaia. Una mirada ecosocial e interdisciplinar é uma destas inovadoras publicações, que pode constituir um apoio fundamental para ultrapassar o atual paradigma educativo, superando também o antropocentrismo e trocando-o pola compreensão da nossa existência como parte dum sistema moito mais complexo do que depende a nossa vida e a do resto de seres vivos que habitam a Terra.

Reformas educativas cada poucos anos são, na realidade, placebos que continuam a perpetuar um sistema baseado na falácia do “desenvolvimento sustentável”

O currículo oficial do atual sistema educativo é um compêndio de decisões impostas, em grande medida destinadas em última instância a justificar o marco institucional que o sustenta. Os marcos deste sistema educativo supõem verdadeiros obstáculos para o desenvolvimento de propostas educativas alternativas à oficial, bem como para desenvolver projetos que formulem mudanças profundas. Reformas educativas cada poucos anos pretendem alimentar a quimera de que a educação institucionalizada se adapta aos novos retos colocando-nos no chanço do que se dá em chamar sociedades avançadas. As supostas melhoras educativas disfarçam-se com teorizações e conceitos transversais como “educação para a paz”, “educação ambiental” ou “educação para a igualdade”. Na prática são reformas placebo que continuam a perpetuar um sistema baseado na falácia do “desenvolvimento sustentável”, atual eufemismo do capitalismo.

Conseguir um modelo capaz de superar as barreiras do currículo imposto é o desafio ao que se enfrontam a diário moitas educadoras. “Gaia” apresenta fórmulas para alcançar este modelo no marco do currículo institucional, convertendo as diferentes matérias escolares em instrumentos para acadar o seu objetivo mais ambicioso: encorajar às crianças e às educadoras a se tornarem motores da mudança para sociedades mais justas, verdadeiramente sustentáveis e democráticas. Trata-se duma proposta de revolução desde dentro do sistema, que bem pode dar coragem a todas as que acreditamos na necessidade de focalizar a educação numa visão não antropocêntrica da biosfera, onde as relações de equilíbrio e a auto-regulação são as que fazem possível a vida.

Esta publicação didática da FUHEM é uma proposta de revolução desde dentro do sistema que focaliza a educação numa visão não antropocêntrica da biosfera

A proposta educativa de Gaia assume a adquisição de conhecimentos como um processo de construção guiado pola formulação de perguntas e atividades que convidam à investigação, contraste de informações e diferentes achegas compartilhadas de forma cooperativa e democrática. Trata-se portanto, dum processo plenamente ativo com valor educativo em si próprio no que a consequência mais direta é a adquisição de conhecimentos significativos.

Apresentar um material que explora a Hipótese Gaia (James Lovelock e Lynn Margulis) ou a Teoria de Gaia Orgánica (Carlos de Castro), ideias em processo de discussão, pode resultar controvertido. Por esse motivo a equipa responsável da unidade didática, deixa esclarecido na introdução, que o objetivo da mesma é explorar estas formulações para refletir sobre as suas implicações, não assimila-las como certezas contrastadas. De facto, e tal e como explicam, durante todo o trabalho sempre se emprega o condicional quando fazem referências a Gaia. É este enfoque filosófico-ético sobre Gaia o que facilita em grande medida que o processo de construção de conhecimentos esteja acompanhado polo desenvolvimento de uma atitude crítica sobre o papel desenvolvido polos seres humanos dentro dos diferentes ecossistemas. Esse é o ponto no que a mudança dos valores de base pode germinar.

A flexibilidade da unidade didática permite grande variedade de possibilidades à hora de trabalhar com os materiais. Isto converte-a numa proposta realista por não estar condicionada nem limitada a contextos ótimos de sensibilização ou de disponibilidade de tempo. O projeto pode ser levado à prática de forma íntegra ou de maneira parcial dependendo das particulares circunstâncias que as docentes tenham no seu entorno educativo.

Todos os materiais que configuram a proposta constituem um banco de recursos educativos para além da educação regulada, podendo servir de importante apoio para todas aquelas entidades e pessoas do âmbito educativo. Por si própria, esta é já uma importante contribuição de Gaia para uma mudança de paradigma.

Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Guerra en Ucrania
Conflicto bélico Rusia y Ucrania acuerdan un principio de alto el fuego marítimo a instancias de Estados Unidos
La Casa Blanca emite dos comunicados que coinciden en señalar una tregua en el Mar Negro y en prometer trabajo para el final de los ataques energéticos por ambas partes.
Granada
Medio ambiente El movimiento vecinal y ecologista consigue paralizar la planta fotovoltaica en Víznar
Ecologistas en Acción celebran la decisión con una “sensación agridulce”, ya que “los daños han sido muy graves y creen que irreparables. Actualmente en la provincia de Granada hay en marcha más de cien proyectos de energía renovable
Sobre este blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas las entradas
Infancia
Infancia Reforma de la ley de infancia: cinco claves para proteger a las madres protectoras
El Ministerio de Infancia y Juventud ha iniciado un proceso para ampliar esta norma aprobada en 2021. Varias organizaciones dan las claves para evitar el castigo a las madres protectoras.
Israel
Israel Israel lleva de nuevo a Gaza al borde de la hambruna con su bloqueo de suministros más prolongado
“Hay días que no puedo permitirme comer”, comenta Muhammad, residente en la ciudad de Gaza, donde regresó con su mujer y su hijo después de la tregua del 19 de enero, tras más de un año desplazados.
Granada
Urbanismo 146.574 m² de solares vacíos en Granada por disfrutar
“¿Y si estos espacios no estuvieran esperando al próximo gran inversor? ¿Y si ya fueran nuestros?”. Esta y otras reflexiones sobre la especulación inmobiliaria, en un proyecto artístico exhibido en el Centro José Guerrero.
Música
Kiliki Frexko “No me interesa el arte político que te dice qué pensar o cómo deben ser las cosas”
Tras años de trabajo colectivo, Kiliki Frexko presenta su primer proyecto en solitario. ‘Iltze 1’ es un paso adelante en su trayectoria, donde mezcla referencias, explora nuevos sonidos y habla desde un lugar más personal, sin perder el filo.

Últimas

Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar intentan llegar a un acuerdo para no perjudicar con el IRPF a los trabajadores con el SMI
La ministra de Hacienda ha confirmado que sería “algún tipo de medida que permita compensar a aquellos pocos trabajadores” en la situación de tener que tributar con el salario mínimo.
Opinión
Opinión Es el militarismo, amigo, el militarismo
¿Puede que si el militarismo es la solución para todo, realmente no solucione nada, sino que realmente sea el problema?
Guerra en Ucrania
Conflicto bélico Rusia y Ucrania acuerdan un principio de alto el fuego marítimo a instancias de Estados Unidos
La Casa Blanca emite dos comunicados que coinciden en señalar una tregua en el Mar Negro y en prometer trabajo para el final de los ataques energéticos por ambas partes.
Israel
Genocidio Mercadona vende tampones y patatas procedentes de Israel
En 2024 se produjo una reducción de las importaciones de tampones y patatas israelíes. Mercadona es una de las plataformas que trabajan con estos productos.
LGTBIfobia
Manifestación Plataforma Trans planta cara a la transfobia con una manifestación contra el odio
La convocatoria el 29 de marzo denuncia un contexto internacional antiderechos. La organización pide a partidos y sindicatos que se sumen a la marcha porque la transfobia es un problema social, y por lo tanto también político, explican.
Madrid
Madrid La Sareb amenaza con el desahucio a dos jóvenes activistas en Carabanchel
Cadete 7, el bloque en lucha del que el ‘banco malo’ prevé desalojarles de forma inminente este jueves 27, fue el primero recuperado por el movimiento de vivienda de Madrid en 2013 tras haber permanecido deshabitado desde 2008.
Más noticias
Opinión
Opinión Bretón no es un monstruo, ni Martín el nuevo Capote
Frente a la libertad sin peros que defienden unos, la responsabilidad de muchos: la de ciudadanos y librerías que se niegan a comprar o vender, respectivamente, el libro que Anagrama ha tenido a bien materializar.

Recomendadas

Galicia
Galicia Un municipio gallego demanda a la Xunta por la contaminación del embalse de As Conchas
Los vecinos de la comarca de A Limia llevan a la Xunta ante el Tribunal Superior de Xustiza de Galicia por la contaminación provocada debido a la cría intensiva de ganado porcino y avícola en esta zona de Ourense.
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Feminismos
Irene García Galán “La memoria feminista hay que construirla desde abajo, desde nuestras casas”
‘Hilaria’ (Errata Naturae, 2025) es un libro dedicado a la tatarabuela de Irene García Galán, pero también un ensayo político que navega a través de la memoria feminista, el antipunitivismo y el anarquismo.