Laboral
Euskal Autonomia Erkidegoko egoera soziolaborala 2017. urtean

Orain dela gutxi, Lan Harremanen Kontseiluak Euskal Autonomia Erkidegoan 2017ko negoziazio kolektiboaren egoera zein izan zen plazaratu zuen. Honen analisia aldiro egitea garrantzitsua da, 2012tik aurrera lan erreformak zirela eta, aldaketa nabarmenak gertatu direlako. Nabarmena, hitzarmen kolektiboa salatu ondoren urtebete igarota, lan hitzarmen berria eta kontrako itunik ez egotekotan, aplikagarria den gorako eremuko lan hitzarmen kolektiboa aplikatzeko aukera zabaltzen duen. Hau da, probintzia lan hitzarmena iraungitzerakoan, Estatu mailakoa aplikatzea; edo enpresakoa indarrean egotekotan, probintzia mailakoa. Erakunde sindikal batzuek gogor borrokatu duten neurria izan da. Lan hitzarmen kolektiboa iraungitze barik zeukaten langile kopurua 572.902 ziren, langile kopurua 915.000koa zen.

Zer gertatu da sinatutako Lan Hitzarmenen kopuruarekin

2016 eta 2017ko datuak alderatzen baditugu, argi ikus daiteke sinatutako lan hitzarmen kolektiboen kopurua gora egin duela: 288tik 304 arte. Aldiz, babesten dituzten langile kopurua pixka bat murriztu da (98.728tik 95.787 arte).

Lurralde maila aztertzen badugu, Estatu mailarekin alderatuz argi dago EAEn erregistratu direnak 122 gehiago direla. Estaltzen duten langile kopurua hartuz, aldi, Estatu mailakoek 49.384 langile babesten dute eta gure lurraldean, aldiz, 46.403 langile. Erregistratu ziren lan hitzarmenak, batez ere enpresa mailakoak izan ziren: %93a EAE mailan eta %57a Estatu mailan.

Indarrean ala iraungita, gako garrantzitsua

Bai EAE baita Estatu mailan, lan hitzarmen kolektiboen erdia inguru indarrean daude (%49,3 eta %58,4); luzatuen kasuan EAE mailakoak gehiago dira (%46). Estatistikak errepasatuz luzatu eta iraungitakoen kopurua handiagoa da EAE mailan. Txosten berean datu hauek azaltzen dira, Araban eta Gipuzkoan hitzarmena iraungita duten langileen ehuneko handia, industria siderometalurgiakoko sektore hitzarmenik ez dagoelako gertatzen da, nahiz eta Araban 2016an estatutuaz kanpoko ituna sinatu zela eta Bizkaian sektore bereko hitzarmena luzapenean dagoela.

Negoziazio kolektiboa: gure lurraldekoa edo Estatu mailakoa

2011-2017 urteetan aldaketa sakona eman da, batez ere Negoziazio Kolektiboaren inguruan egindako erreforma eta Lan Erreforma bera direla eta. Bertoko negoziazioa duen indarra ahuldu da eta Estatu mailan egiten dena indartu. 2011an EAEn negoziatutako lan hitzarmenek 469.351 babesten zituzten; Estatu mailakoek, aldiz, 125.056. Sei urte geroago, 2017an, EAEkoek soilik 305.349 langile babesten zituzten (aurrekoaren %65a); Estatu mailakoek, aldiz, 157.155 (aurreko epearen %125,6a).

Norabide honen atzean, ze arrazoi aurki dezakegu? Batez ere negoziatzeko arau berriek Autonomia Erkidego mailako negoziazioa oztopatzen duela Estatu mailakoaren aldean, azken hauek aurrera eginez. Horrela uler daiteke 2017an sinatutako Lan Hitzarmen kopurua gora egin duela.

Enpresa eta sektore maila

Gehien bat 2017an sinatutakoak enpresa mailakoak izan dira, sektorearen aurrean. Enpresa eremuan, iraungita duten pertsonen ehunekoa txikia da; sektore mailan, aldiz, %25an kokatzen da.

Hala ere, badirudi erregistratutako enpresa hitzarmen berrien kopuruak berdin mantentzen dela, badirudi geldituta dagoela. Batez ere sektorekoa iraungitzen denean, enpresak ez dira beren mailakoa sinatzen ari.

Lan hitzarmen berriek ekarri dutena

Batez bestekoz, adostutako soldata igoera %1,43koa izan da. Kontuan izan behar da Espainiar Erresumako patronalek (CEOE eta CEPYME) eta sindikatuek (CCOO eta UGT) sinaturiko Enplegu eta negoziazio kolektiborako III. akordioak, zeinetan gehienezko soldata igoerak adostu baitziren: %1 2015erako eta %1,5 2016rako.

Hala ere, EAE mailan sinatutako lan hitzarmenetan batez besteko soldata igoera %1,57a izan da, Estatu mailakoa %1,37 izanik. Bien norabidea antzekoa izan da, 2011tik aurrea soldaten hazkundea murriztuz, azken urteotan testigantzako igoera bat emanez. Aldea nabarmena da: 2011kan enpresa mailan %2,78koa zen eta sektore mailan, %3,3; 2017an %1,5 eta %1,47, hurrenez urren.

Kontsumo Prezio Indizearekin (KPI) alderatuz, soldatak azken hau baino gutxiago hazi dira, hau da, langileak pobreagoak dira. Sortutako aberastasunarekin neurtzen badugu, aldea handiagoa da, hots, sortutako aberastasuna enpresek bereganatu dutela, langileen kalterako.

Gure begirada lanaldian kokatzen badugu, EAE mailako hitzarmenetan 1.699 ordukoa zen eta Estatu mailakoetan, aldiz, 1.722koa. Lanaldi murrizketak sinatzen dira, baina oso baxuak (0,35 ordu gutxiago); 2009an lanaldi murrizketa zuten lan hitzarmenak askoz gehiago ziren, adibidez.

Lan eta familiaren arteko adiskidetzean, sinatutako lan hitzarmenen %45ak horrelako neurriak dituzte, nahiz eta mugatuak izan.

Lan gatazkak

2017an greben kopurua gora egin dute. 208 greba egin ziren, 59.485 langile parte hartuz eta lan egin gabeko egunak 96.371 izaten. Gehien bat sektoreko grebek gora egin zuten eta nabarmenak Bizkaiko Egoitzena eta irakaskuntza sektorean egindakoak izan ziren: hirugarren sektorea izan zen greba gehiago egin zuenak. Nabarmenena, parte hartzaileek kopurua, 2016ren aldean, %333 handitu zela.

Laburbilduz

Euskal Autonomia Erkidegoan, Negoziazio Kolektiboan Estatu mailako lan hitzarmenek indarra hartu dute. Espainiako Gobernuek egindako erreformek honen dinamika azaldu dezake. Baina baita ere kontuan izan behar da Estatu mailan gehiago negoziatzen ari dela, nahiz eta lan baldintzak ez hobetu, edo autonomia erkidegoan ditugunen aldean, okertu. Estatu mailako sindikatuen negoziazio estrategia, gehienetan Estatu mailako lan hitzarmenen alde egiten dute, norabide hau azal dezake. Bestetik, sektore eta probintzia mailako negoziazioa geldirik egon denez eta beste Euskal Herri mailako sindikatu batzuen estrategia dela eta, enpresa lan hitzarmenak sinatu dira, baina langile gutxiago estaliz. Horrela azal daiteke lan hitzarmen moten eboluzioa.

Soldaten kasuan, igoera minimoak dira, nahiz eta bizi baldintzak okertu diren eta prezioak igo. KPIa ez da hau neurtzen duen neurririk onena, ba eguneroko elikagai, energia eta etxebizitza kostuak honen gainetik handitu baitira. Estatu mailako sindikatuek sinatutako soldata igoerek errealitatean ez dute baliorik izan, urteetan soldata mugaketa adostu ostean. Bestetik, aberastasuna sortu da, horren adierazlea Barne Produktu Gordinak izan duen norabide positiboa izan baita; soldatak honetatik kanpo geratu dira. Hots, aberastasuna ez da langileongana etorri. Lanaldiak, neurri berean mantendu dira.

Itxaropen pixka bat sortarazten duen elementua greba eta gatazkena da, badirudielako azken urteotako dinamikari buelta ematen ari zaiola: langileok, lan baldintza duinak eskuratzeko greba eta mobilizazioak berriro erabiltzen ari garela. 

Zuhurki aztertu beharko da zein den urte honetan ematen ari den negoziazio kolektiboaren dinamika, langileon partetik gure kontrakoak diren dinamikak seinalatzeko, euren erantzuleekin batera.