Euskera
“Euskaraz hitz egiteko, erabaki politiko bat hartu behar da”

Imanol Epelde, Zarauzko Lizardi Institutuko irakaslea da eta sare sozialetan “autokritika umeretsua” lelopean buruak astintzen ditu
Imanol Epelde
Imanol Epelde Lizardi Institutuko irakaslea da. Ander Balanzategi

Imanol Epelde (Zarautz, 1977) irakaslea, idazlea eta kultura sortzailea da. Etxepare Rap proiektua sortu zuen, eta, horren bitartez, euskal literaturako testuak musika garaikidearekin lotuz, modu berritzaile batean irakastea lortu du. “27 Zapata” blogean, “autokritika umoretsua” lelopean aritzen da, eta buruak astintzen ditu Youtubera igotzen dituen bideoblogekin, kritika politiko eta sozialaren eremukoak. Euskal kultura zabaltzeaz gain, horren kontsumoa ere sustatu du, teknologia berriek eskaini dizkioten baliabideekin.

Nondik datorkizu euskararekiko interesa?
Ni euskaraz naiz, eta euskara ere banaiz. Esango nuke hizkuntza dela nire nortasunaren marka gorena. Batez ere, hizkuntza egoera diglosiko honetan, non beste bi superhizkuntza ditugun alboan, frantsesa eta gaztelania, eta hirugarren bat ere bai, ingelesa, are handiagoa dena. Bizinahia aldarrikatzeko oihu bat da, eta nor izateko borroka bat. Komunitate eta familia baten parte sentitzen naiz, euskararen jendearen parte. Horrek egiten nau ni, eta egiten nau gu.

Sentimendu horrek bultzatu zaitu irakaskuntzara?
Ni ikastolan ibili nintzen, eta, garai hartan, bertso eskola bat zegoen han. Jende aurrean egoten eta jarduten ikasi nuen, baita hizkuntzarekin jolasten ere, besteak beste. Jende aurrean egotetik irakaskuntzarako pausoa gertuagotik bizi izan dut. Egunerokoan pertsonen aurrean bertsotan egiten, klaseak ematen eta gazteekin lan egiten jardutea… energia txute bat da. Egia da batzuetan nekagarria dela, baina plazer bat da beti egunean egotea eta ikasleekin egotea.

Culturas
“Lo ingenioso de la cultura vasca ha sido mantener lo oral como moderno”

Estudió Periodismo, dirige desde 2013 la revista Bertsolari y es profesor de la Universidad del País Vasco (UPV). Su abuelo era bertsolari y, de niño, Antxoka Agirre también cantaba bertsos. En noviembre defendió su investigación sobre el antiguo arte de rimar palabras cantando. 

Gaztetatik hasi zinen bertsolaritzan, eta Motxian Bertso Eskolaren sortzailetako bat zara. Ezinbestekoa da bertsolaritza euskal kultura bultzatzeko?

Bertsolaritza da gaur egun euskal kulturak duen adierazpenik potenteena. Ez bertsolaritza bera oso zuzena eta hunkigarria delako, ez horregatik bakarrik, baizik eta mundu hau oso antolaturik dagoelako. Bertso eskolak ezinbestekoak dira, eta hezkuntzan eragina izan behar dute. Gaur egun, antzerkian, musikan eta literaturan ez dugu inongo kulturaren inbidiarik izan behar. Gainera, bertsolaritzak pare bat abantaila handi ditu: oso ondo antolatuta dago, eta beste kulturetan ez dago horrelakorik.

Bertsolaritza da gaur egun euskal kulturak duen adierazpenik potenteena

Gipuzkoako txapelketetan ibilia zara. Maila demostratu duzu.
Orain ez [barre]. Jendaurreko jarduna gustatzen zait, baina inprobisatzea oso gogorra da. Norberak gai bat jarri eta erantzun, edo besteak esandakoari erantzutea… niri asko kostatzen zait. Entrenamendu eta diziplina handia eskatzen du. Txapelketetan aritu nintzen, eta norgehiagoka handia zegoen; nik ez nuen bertsolaritza horrela bizi nahi. Garai hartan, nekatuta edo haserre, bertsolaritzari uko egitera iritsi nintzen, eta horrek beste sormen bide batzuk urratzera eraman ninduen.

Nondik etorri zitzaizun Etxepare Rap egiteko ideia eta motibazioa?
Ni ikasleekin aritzen nintzen, haiei euskal literaturako lanak erakusten. Eta jabetu nintzen euskarak, bere historia eta gutxitasuna kontuan izanda, armairu zaharraren usaina duela, gainontzeko hizkuntzek ez dutena. Eta pentsatu nuen: euskarari distira hori emateko, gure literatura irakats dezaket, baina saia nadin hori modu polit batean egiten. Testuak irakurtzen genituen, eta pentsatu nuen testu haiek kantura eraman nitzakeela. Literaturari oinarri garaikide bat jarri, rapa kasu, eta ea funtzionatzen duen. Etxepareren testuekin hasi nintzen, eta horrela jarraitu nuen, hogei bat kantu sortu arte.

“Lingua Vasconum Primitiae” da proiektu horretako abestirik ezagunena. Etxeparek noizbait imajinatuko al zuen euskarazko lehen liburua rapeatuko zutenik?
Pentsatzen dut baietz. 1545. urtean idatzitakoa izateko, oso hitzaurre modernoa zuen, gaur egunerako balio duena. Gero, eduki aldetik ere, oso freskoa eta berritzailea zen . Oraindik ere esperoko ditu bertsio berriak, trap erakoak edo beste edozein estilotakoak.

Euskal kulturaren errepaso bat egiten duzu, zenbait mendetako abestiekin. Zein iruditu zaizu horietatik bereziena?
Lehenengo egin nuen Etxepare Rap hartatik Oihenarten letrak azpimarratuko nituzke. Hasteko, hamar kanta egin nituen, eta, handik urte batzuetara, beste hamar egitea erabaki nuen. Bigarren haietan, emakumeen ahotsak gehitzen saiatu nintzen, eta hor Bixenta Mogel nabarmenduko nuke, XIX. mende hasieran euskarazko liburu bat atera zuelako. Sarreran hau esaten du: “Askok pentsatuko duzue hau ez dela emakume baten zeregina, josten egon beharko nukeela eta ez liburuak idazten, baina anaia hasi zen latina ikasten, eta nik ere egin nuen”. Gero anaiak baino hobeto ikasiko zuen latina; eta, izan ere, bere lanak fabulen itzulpenak dira. Berak liburu bat egiteko ausardia izan zuen, eta ni, nire partetik, oso gustura geratu naiz kantarekin.

Literatura liburuetan ez dira emakumeak sarri agertzen. Euskal kulturan erreferente femeninoak falta dira?
Ez, badaude. Gaur egun, Miren Agur Meabe, Uxue Alberdi, Eider Rodríguez… bezalako izenak aurkitzen dira. Ez nuke esango bata bestearen parean daudenik, baina, emakumeei dagokienez, gero eta ahots indartsuagoak entzuten direla uste dut.

Youtubera igotzen dituzun bideoblogetan, euskal kulturaren alorrean argitaratzen diren edukiak ezagutarazten dituzu. Ezkutuan al daude horietako asko?
Ez dugu ideiarik ere. Spotifyra sartzerakoan, erreferentzia kopuru handi bat datorkit burura, baina, horien artean, ez da sekula egiten euskal kulturaren aipamenik. Prentsa hartzen badut, Gipuzkoan gehien irakurtzen den egunkarian ez dago ia euskal kulturarekiko erreferentziarik. ETB2-n ere, euskara ez da ia existitzen. Euskararen inguruan sortzen ari dena jasotzeko esfortzurik egiten ez badugu, ez zaigu ezer ere iritsiko. Euskarari erresonantzia kaxa handi bat falta zaio, sortzen diren lanak zabaltzeko balioko lukeen tresna bat. Ikasle eta irakasleekin garbi ikusten da ez dakigula zer liburu, abesti edo antzerki dauden. Gainera, antzerkiari dagokionez, urrezko aro bat bizitzen ari garela uste dut; literaturan sortzen ari diren lanak ere oso ederrak dira, eta musika potentea atera da. Beti nabarmentzen dira batzuk, baina, horien atzean, lan eta sortzaile gehiago ere badaude.

Euskarari erresonantzia kaxa handi bat falta zaio, sortzen diren lanak zabaltzeko balioko lukeen tresna bat

Ezagutuko duzu orain booma jo duen taldea, Chill Mafia. Zer iruditzen zaizu?
Niri zoriontzekoa iruditzen zait horrelako lanak ateratzea. Badirudi ondo pasatzeko egiten dituztela kantak, baina atzetik formazio handiko sortzaileak daude. Bideoklipak oso landuak daude, ulertzen dituzte garaiaren koordenatuak… Hala ere, horrek ez du esan nahi egiten duten guztia txalotuko nukeenik. Izan ere, feminismoaren ikuspegitik, uste dut irudi batzuk pixka bat garaiz kanpokoak direla. Hala ere, pasada bat da. Euskararen periferiatik sortutako lanak kontuan dituzte, Iparraldea kontuan dute... Elkarrizketa batean esan zuten zalantza dutela zein duten gogokoen, Jon Mirande ala Gabriel Aresti. Barkatu? Horrek esan nahi du irakurri dutela eta formatu direla. Oxala horrelako gehiago sortuko balira. Euskararen eta gaztelaniaren arteko lotura horretan, uste dut konplexu horiek kendu behar ditugula, eta haiek naturaltasunez egiten dute, jende asko erakartzen ari dira. Biba Chill Mafia!

Música
Chill Mafia “No te mereces tu puesto, primo. No te mereces tu cocaína”
Mendillorri es vivero de metáforas y, además, una de las dos bases de operaciones de Chill Mafia, junto al barrio de la Rochapea, que también tiene lo suyo.

Youtubeko kanala aldarrikapen sozial eta politikoak egiteko erabili duzu.
Bai, eta baita Etxepare Rap egin nuenean ere. Gure kontzientziak astintzen saiatzen naiz, eta horrela ipini nuen nire blogaren leloa, hain zuzen: “autokritika umoretsua egunerokotasunari”. Geure buruaz barre egiten ere ikasi behar dugu, oso osasuntsua delako. Gure gabezia eta beldurretatik hasi, eta balio dezala horrek gizarte eta mundu hobeago bat lortzeko. Aldatuko nituzkeen gauza asko ikusten ditut, nigandik hasita, eta ezinbestekoa iruditzen zait horiek identifikatzea eta mahai gainean jartzea. Kritika sozial eta politikoak presente egon behar dute; horrela ulertzen dut nik nire sormena, behintzat.

Gure kontzientziak astintzen saiatzen naiz

Kanten edo bideoblogen bidez beste ikasbide mota bat bultzatu duzu. Institutuetako hezkuntza sistemak aldaketa berritzaile horiek izan behar ditu?
Ez. Niri kantatzea gustatzen zait, teknologia berriak, blogak, kamerak… Baina beste askori ez. Garrantzitsuena da irakasleek ikasleei pasioa transmititzea; batzuek modu batera lortuko dugu, eta beste batzuek, berriz, bestera. Bakoitzak bere tresnak eta puntu indartsuak ditu, eta ez dago bide bakarra. Denen arteko nahasketa da, eta nik asko daukat ikasteko besteengandik, bai hasiberriak direnengandik, eta baita urte asko daramatzatenengandik ere. Berritzailearena asko aipatzen den etiketa bat da, eta edozein tokitan jartzen da. Izan ere, teknologiarekin klaseak berritzaile kutsua hartzen du. Baina teknologiak erabilita ere, eskola saioa beti bezain lehor ematen jarrai genezake. Umiltasunetik egiten dut nik nirea, eta, besteentzat baliagarria bada, aurrera.

Nola ikusten duzu gaur egungo gazteria euskararekiko?
Kontzientzia kontua da. Euskaraz hitz egiteko, erabaki politiko bat hartu behar da, apustu bat egin behar da, egoerak erdaraz bizitzera eramaten baitzaitu. Gazte asko ikusten ditut kontzientzia horrekin, eta beste asko, aldiz, batere gabe. Uste dut eskoletan eta hezkuntzan lanketa hori egitea falta dela. Gaur egun eskola publikoan euskaraz irakasten bada, apustu politiko bat egin zelako da.

Bukatzeko, euskal lanen gomendio txiki bat.
Antzerkian, Iparraldeko Fuchs anaiak edo Artedrama Plataforma. Musikan, Chill Mafia. Literaturan, Kafe tristeraen balada. Eta poesian, Jose Luis Otamendi.

Archivado en: Euskal Herria Euskera
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Literatura
50 aniversario Aresti vive en la memoria de un pueblo vasco en disputa
Hoy comienzan en Bilbao los actos del 50 aniversario de la muerte de Gabriel Aresti, referencia ineludible e incómoda de la literatura vasca moderna.
Euskera
Derechos lingüísticos La política lingüística en CCOO: por sus hechos los conoceréis
Me intrigan las razones que hay tras la actitud de CCOO-Euskadi respecto al euskera, una posición diametralmente opuesta a la que mantiene en Catalunya.
Tribuna
Derechos laborales Despidos lingüísticos ilegales en el ‘kibutz’ vasco
Si reflexiones pluralistas se abrieran un hueco en el PNV, EH Bildu, ELA y LAB, sin duda podríamos reconstruir los hoy dinamitados consensos lingüísticos.
Energía
Energía El gran apagón de abril | El suministro de energía se recupera al 99%
Pedro Sánchez explica que se produjo una “pérdida” del 60% de la electricidad a las 12:33h: “15 gigavatios se han perdido súbitamente del sistema en apenas 5 segundos. Aproximadamente el 60% del sistema eléctrico”.
Energía
Energía La ley marca permisos retribuidos para situaciones como el apagón eléctrico
El Estatuto de los Trabajadores, en su artículo 37.3, protege a la plantilla cuando no es posible llegar a su puesto de trabajo o desarrollar con normalidad su tarea en situaciones como no tener electricidad durante horas.
Comunidad de Madrid
Energía El apagón en Madrid, en imágenes
En Madrid, la gran urbe ha permanecido incrédula al pasar de las horas, entre rescates en el Metro, en el Cercanías y en ascensores, donde han quedado atrapadas algunas personas.
Opinión
Opinión La luz de lo público durante el gran apagón
El colapso del sistema energético ahonda en las grandes preocupaciones del siglo XXI. También en el diagnóstico fundamental de necesidad de refuerzo de los servicios públicos.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Arranca el segundo día de huelga en la educación madrileña
Hoy están llamados a la jornada de protesta en los ciclos de Infantil, Primaria, Secundaria, FP y Educación Especial. Se planea una nueva fecha para la manifestación conjunta con universidad que no pudo celebrarse ayer por el apagón.
Palestina
Genocidio Israel asesina a cien personas en Gaza durante las últimas 48 horas
Esta semana comienza una vista oral en la Corte Internacional de Justicia que examina la ilegalidad de la decisión israelí de cortar la cooperación con la agencia de derechos palestinos de la ONU, UNRWA.

Últimas

Eventos
Evento Un Salto al periodismo desde el barrio: acompáñanos en un directo sobre periodismo situado
El Salto organiza un evento centrado en el potencial de los formatos sonoros para transmitir información veraz y fiable de forma cercana. Para hacer periodismo desde el barrio y barrio desde el periodismo.
Laboral
Laboral Trabajar para vivir, morir por trabajar
El 28 de abril se conmemora el Día Mundial de la Seguridad y la Salud en el Trabajo con la necesidad de la implementación de medidas ante la siniestralidad laboral, que dejó en el país en 2024 la muerte de 796 personas.
Genocidio
Genocidio Activistas crean la embajada de Palestina en Bruselas mientras Israel prosigue con su asedio en Gaza
Mientras los ataques de Israel sobre la Franja de Gaza ya han dejado más de 51.490 muertos, activistas han rociado de sangre un edificio que simula ser la embajada de Palestina, dejando un rastro de pintura roja hasta la embajada del Estado sionista.
Sevilla
Sanidad Pública Profesionales de Atención Temprana advierten del colapso del servicio en Andalucía
El servicio que atiende a más de 32.000 niñas y niños de entre 0 y seis años se encuentra en una situación crítica, con profesionales precarizados y listas de espera que incumplen la Ley de Atención Temprana aprobada en 2023
Análisis
Análisis La izquierda donde rompe la ola
El crecimiento electoral de un amplio abanico de fuerzas de extrema derecha desde hace unos años complica la consecución de decisiones a nivel de la UE.
Más noticias
Ayuntamiento de Madrid
Paros en Madrid Fin de la huelga de basuras en Madrid
La plantilla ha votado a favor de la última propuesta, en un paro que comenzaba el pasado 21 de abril y con el que se demandaba la actualización de un convenio que se ha quedado obsoleto.
LGTBIAQ+
Juicio el 9 de mayo Lidia Falcón pide cinco años de cárcel a una mujer trans por un tuit de 2021 que no la menciona
La activista antiderechos Lidia Falcón denunció a Diana Juan Cano en 2021 por un tuit que apenas tuvo repercusión. La acusación pide una pena de cinco años de prisión y 50.000 euros de indemnización.
Comunidad de Madrid
LGTBifobia Femen protesta contra las terapias de conversión en un acto de la familia de psiquiatras Rojas Estapé
El movimiento Femen ha querido denunciar públicamente la relación de esta familia con sectores ultraconservadores de la Iglesia y su postura abiertamente contraria a los derechos del colectivo LGTBIQ+

Recomendadas

Senegal
Migraciones El mito de la migración ordenada: la denegación de visados por el Consulado de España en Dakar
Maltrato institucional. Estas dos palabras son las más escuchadas cuando se pregunta a personas descontentas con el Consulado de España en Dakar. Cada vez más personas denuncian denegación de visados que no consideran justificados.
Guinea-Bissau
Internacional Guinea-Bissau arranca una ola de represión tras el sabotaje popular de una mina de arena en un parque natural
Una acción liderada por las mujeres del pueblo de Varela provocó un incendio en la bomba de extracción de la mina de arena pesada. El Gobierno ha llevado a cabo la detención de 16 personas, entre las que se encuentran líderes locales.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña y Ourense compraron material policial a Israel por medio millón de euros en solo cuatro años
El alcalde ourensano, Gonzalo P. Jácome, adjudicó un contrato por 70.000 euros días después del siete de octubre. Abel Caballero firmó otro de más de 200.000 euros y la alcaldesa de A Coruña siguió la estela con un contrato de 170.000 euros.