En Marea
Outra vez o desencanto?

Os resultados do 10N de Galiza parecen confirmar a tendencia á desafección do electorado galego coas forzas do antigo espazo das mareas. Diversas voces analizan para O Salto as posíbeis causas do desencanto coa política transformadora

En Marea Mitin 2016
Carmen Santos, Alberto Garzón, Yolanda Díaz, Antón Gomez-Reino, íñigo Errejón, Xulio Ferreiro, Mónica Oltra e Antón Sánchez nun mitin na Coruña en 2016. Sandra García Rey
5 feb 2020 08:00

Outubro de 2012, eleccións ao Parlamento galego, a coalición entre Xosé Manuel Beiras (Anova-Irmandade Nacionalista) e Yolanda Díaz (Esquerda Unida) irrompe con forza. A Alianza Galega de Esquerdas —onde tamén entran Equo e o Espazo Ecogaleguista— obtén nove parlamentarios, o 13,92% dos votos, e supera en escanos ao Bloque Nacionalista Galego. O terremoto 15M parece reflexarse na representación e entramos no tempo das irrupcións: Podemos nas eleicións europeas de 2014, as mareas municipais de 2015 —Compostela, Ferrol e A Coruña—, En Marea nas Xerais do mesmo ano —6 deputados e 2 senadores— e nas Autonómicas de 2016 —14 parlamentarios—. A vida nas rúas tamén collía velocidade: dúas folgas xerais no ano 2012, a ILP da PAH e os escraches, a paralización da contrarreforma de Gallardón contra a Lei de prazos do aborto, a forza das marchas da dignidade de 2014… A nova política chegaba “para ficar” e os movementos sociais parecían sostela desde abaixo.

Outubro de 2017, a desproporcionada resposta do Estado ao referendo convocado en Catalunya marca o inicio dun proceso involutivo ante o que as forzas da nova política deixan de innovar. Comeza o bloqueo. No 2019 as eleccións municipais en Galiza rematan co soño municipalista e as liortas internas de En Marea comezan a pasar factura. Nas dúas eleicións xerais de 2019, as forzas que antes compartiran candidatura, van divididas. Tamén no parlamento galego. Na confusión hai que ser un ionqui da política para entender o mapa das distintas correntes da política institucional. Fálase xa de desafección. A irrupción muda de bando.

A DESAFECCIÓN

César Caramés no ano 2012 participou no Novo Proxecto Común —xerme de Anova— e na actualidade é membro do Consello de redacción do portal independentista Galizalivre. Na súa opinión a desafección é inevitábel ao canalizarse “todo o descontento que existía na crise económica e de rexime ao plano exclusivamente institucional”. Para Caramés isto é un problema unha vez que a sociedade vai percibir como un fracaso que non exista “ningún tipo de opción transformadora por esa vía, xa que cando non se gañan as eleicións, os partidos redúcen todo á presentación de iniciativas institucionais unha tras doutra, sen que a xente note mudanzas”. Para este activista algo que tamén explica o desencanto coas opcións da “nova política” é a “existencia de grupos organizados que viven da política institucional e xestionan de xeito oligopólico as estruturas partidarias até o último momento”. Sempre segundo a súa opinión a consecuencia é que os discursos de Unidade Popular e de participación cidadá ao final acaban sostendo “a pervivencia deses minúsculos grupellos de poder, detentores exclusivos dos beneficios da representación institucional”.

A desafección é inevitábel ao canalizarse “todo o descontento que existía na crise económica e de rexime ao plano exclusivamente institucional”

“Estamos pasando por unha onda de retroceso en moitos dereitos sociais que se nota tamén nos parlamentos e na subida das dereitas e da extrema dereita”, afirma Helena Martínez, politóloga e membro da cooperativa de consumo Zocamiñoca. Cita a Gramsci cando afirma que as derrotas eleitorais son produto das “derrotas políticas”. Segundo Martínez habería unhas causas esóxenas, produto da cultura política no Estado español, e outras de carácter endóxeno que terían a ver “coa natureza dos partidos políticos en si”. Nese sentido pensa que o que pasou desde 2012 con AGE e co resto de plataformas é “que o eleitorado de esquerdas viu como se repetía a historia un pouco, e ver isto leva a decepcións, crea desconfianza e desinterese”. Ainda que non nega as “dificultades na xestión dos concellos do cambio, si que penso que non se acadaron mudanzas e pactos de calado, que a cidadanía vía como necesarios”. Isto tería que ver coas expectativas que se crearon, xa que “cando se nos está dicindo que se van producir mudanzas moi radicais e logo nas condicions de vida non se ven —tamén por gobernar en minoría— pois xorde a desafección e o desinterese no electorado. Iso fai que a poboación se desvencelle un pouco e se volte un pouco máis manipulábel diante de discursos populistas simplistas”. Na mesma liña pensa que as autodenominadas “forzas ruturistas” na prática non o foron “xa que repetiron dinámicas de funcionamento dos vellos partidos: a disciplina de voto nos grupos parlamentarios, o presidencialismo e o protagonismo dos líderes dos partidos, a falta de primarias, o peso enorme das coordinadoras e os gabinetes de dirección dos partidos, a falta de rendemento de contas ou a instrumentalización da participación das bases”. É por todo isto polo que Helena Martínez sostén que os partidos políticos “son estruturas pouco democráticas, maquinarias eleitorais con intereses de supervivencia”.

As autodenominadas “forzas ruturistas” na prática non o foron “xa que repetiron dinámicas de funcionamento dos vellos partidos”

Flora Miranda Pena, medica e activista na defensa da sanidade pública, foi parlamentaria de En Marea durante os meses de setembro de 2018 e xuño de 2019. Demitiu do seu posto unha vez consumada a división de En Marea. “A ruptura da forza que tentara aglutinar a esquerda e o nacionalismo foi a constatación última da quebra desta ilusión en Galiza”, comenta. Ainda así pensa que os resultados das últimas eleicións xerais fixeron “conscientes aos electores e electoras de que existe unha amenaza real —a ultradereita— e unha oportunidade real dun goberno coa alianza de forzas á esquerda do centro-dereita. Tamén aquí no país”. Entre as causas do desencanto coa política sinala os “variados procesos de corrupción —noutros espazos—, os múltiples procesos electorais sen concreción, a irresponsabilidade de non chegar a acordos” e, tamén, “o fume, as rupturas e as ilusións decapitadas”. Nese sentido afirma que ela e outras persoas apostaron, “agora creo que con certa inxenuidade”, por superaren “cuestións de matiz e pola construción dunha organización de esquerda ruturista que transcendese do minifundio no que estaba instalada a esquerda deste país”. Porén e segundo subliña, máis tarde “viñeron as cotas, os espazos de representación, as aspiracións de determinadas persoas por ser visíbeis, os vetos, a influenza dos partidos —que de motores auxiliares pasaron a determinar dinámicas—, a toxicidade, e a escasa altura para entender cal era a mensaxe da xente que nos colocara a 14 deputadas e deputadas no Parlamento de Galiza”. E afirma que no seu caso sentiu “que non se aproveitaba a miña bagaxe na defensa da Sanidade Pública e o coñecemento en primeira persoa do ámbito sanitario máis candente nesta lexistatura: a Atención Primaria de Saúde”.

“Algunhas persoas apostamos, agora creo que con certa inxenuidade, pola construción dunha organización de esquerda ruturista que transcendese do minifundio no que estaba instalada a esquerda deste país”

“Asistimos á frustración e a decepción do que se deu en chamar o espazo ruturista, que pasou de ser a ilusión de moitos milleiros de galegas e galegos a ser un espantallo inoperante e absolutamente desprestixiado”, afirma o sindicalista da Central Unitaria de Traballadores e Traballadoras Manolo Camaño. Na opinión dun dos principais impulsores das Marchas da Dignidade en Galiza existe unha responsabilidade histórica daquelas “organizacións ou persoas que lonxe de deixar atrás todas as eivas históricas da esquerda, volveron a reproducir, no chamado espazo rupturista, todas e cada unha das prácticas que se dicían superadas: o sectarismo, o dirixismo e as trincheiras divisionistas”. Porén considera importante sinalar a resposta do réxime. Así afirma que mentres o espazo das confluencias “implosionaba unha e outra vez en loitas cainitas, o sistema foi quen de resituarse e recobrar a súa saúde”. Dese xeito, e segundo a súa opinión, é como os “axentes do Rexime do 78, absolutamente desprestixiados coa crise, van recobrando o seu protagonismo: os partidos políticos do Réxime do 78, a banca, a monarquía ou mesmo as corporacións sindicais corruptas”. Camaño sitúa nas mobilizacións diante da catástrofe do Prestige o xérmolo de distintos “movementos sociais de resposta sectorial pero con vocación de incidir na política”. Segundo o sindicalista este proceso decorreu en paralelo co “paulatino esmorecemento da esquerda tradicional, tanto a nacional como a española e confederal, ao desconectar co descontento social”. No momento da chegada da crise é cando os “sectores máis avanzados do País ven a necesidade de argallar unha fronte política con capacidade de golpear eleitoralmente”. Isto, segundo Camaño, foi o que viu o que denomina espazo ruturista que por iso recolle uns enormes réditos eleitorais. Porén esta opción acabou amosando un “esfarelamento esperpéntico da alternativa que ilusionara tanto, reforzado ademáis coa incapacidade de iniciativa política nacional e de esquerda real, tanto nos parlamentos como nos concellos”.

Existe unha responsabilidade histórica daquelas “organizacións ou persoas que lonxe de deixar atrás todas as eivas históricas da esquerda, volveron a reproducir, no chamado espazo rupturista, todas e cada unha das prácticas que se dicían superadas: o sectarismo, o dirixismo e as trincheiras divisionistas”

María Díaz de Pablo, unha das impulsoras de Democracia Real Xa —a organización convocante das manifestacións do 15 de maio de 2011–—e activista da Plataforma Stopdesafiuzamentos Compostela, pensa que “o que nos fixeron crer nestes anos é que non se pode conseguir nada, que non paga a pena seguir loitando xa que, total, acaban facendo o que lles peta”. No que se refere ás forzas do cambio ten claro que “baixou a confianza nelas pola pouca valentía que amosaron á hora de gobernar nos concellos”. A súa experiencia na relación co goberno municipal de Compostela Aberta foi decepcionante. “Eran coñecedores dun documento de medidas que socializaramos entre todos os grupos políticos do Concello, no que se recollían medidas a curto, medio e longo prazo para solucionar o problema da vivenda e evitar os desafiuzamentos sen alternativa habitacional, démoslle moito feito”. Se ben recoñece que “podería haber cousas nas que nós estivéssemos equivocadas”, afirma que o goberno municipal “non se sentou a traballar coas plataformas sociais as distintas propostas”. Díaz de Pablo entende “que non todas as propostas se leven a cabo e que incluso non se fagan en todos os concellos por igual, mais supoño que haberá sempre unha marxe de negociación”. Medidas como ameazar aos bancos que desafiuzaban coa retirada das contas municipais, en palabras da activista, “non se puxeron enriba da mesa, por iso digo que non foron valentes”. Facer un traballo que en moitos casos correspondería ás institucións provocou, segundo María Díaz, que se abandonase a mobilización social porque “os camiños da negociación coas entidades e o manexo da burocracia ocuparon moito do tempo disponíbel das activistas”.

O futuro

Helena Martínez ten claro que “para que esta democracia sexa realmente digna de tal nome temos que ser primeiro demócratas”. Na súa opinión teriamos que ter “unha visión máis interesante para que a desafección non sexa algo tan estrutural” e para que “ademais de normas e garantías medísemos a calidade e nos preocupásemos en que medida este sistema de goberno nos axuda a mellorar a nosa calidade de vida”. Martínez considera importante “medir canto participa a población nos barrios, nas súas comunidades, se se entende a diversidade como riqueza e non como unha ameaza ou o grao de coñecemento que se ten sobre o funcionamento das cidades ou da economía.” A politóloga e activista coruñesa pediríalle ás forzas de esquerda que sexan responsábeis e coiden “dos movementos sociais e respeiten a súa autonomía e que tamén antepoñan os intereses das súas bases ou do seu eleitorado às propias do partido”.

Sería importante medir canto participa a población nos barrios, nas súas comunidades, se se entende a diversidade como riqueza e non como unha ameaza.

“As novas vías de mobilización pasan polo feminismo, por outros modos de relacionarnos”, segundo Flora Miranda Pena. Por iso considera “tan incongruente o que pasou na nosa organización: non é verosímil chamarse feminista e desenvolver dinámicas cainitas ou presentar líderes masculinos de xeito sistemático”. Pensa que “afortunadamente ‘o político’ ten un ámbito moito máis amplo que a militancia partidista”. Para reconectar co eleitorado decepcionado aconsella “escoitar, tomar nota para trasladar aos ámbitos de representación e aspirar a ocupar os ámbitos de decisión coa pretensión de superar minifundios e resolver problemas”.

Para César Caramês as eleccións estatais do 10N “marcan unha liña clara de recomposición do réxime”. Por iso pensa que se promocionou máis a “Vox nos medios en detrimento de Ciudadanos: nunha negociación, teñen que ter un contrapeso para non ceder totalmente ás reivindicacións catalás”. Segundo o activista independentista ficou claro que “o soberanismo é flexíbel e tan capaz de rachar coa idea da unidade da nación española, como de pactar coa esquerda española”, porén esta “si que ten límites: é incapaz de rachar co dogma da unidade nacional”. Por iso cre preciso que “todo o soberanismo de esquerdas de liña ruturista se agrupe nunha única plataforma institucional”, xa que só o “soberanismo é capaz de rachar co rexime do 78”.

César Caramês pensa que as eleccións estatais do 10N “marcan unha liña clara de recomposición do réxime” e que só o “soberanismo é capaz de rachar co rexime do 78”

“Non teño solucións”, afirma María Díaz de Pablo. A experiencia dille que “o propio sistema moitas veces acaba atrapándonos, facendo que os partidos políticos absorvan as nosas demandas invisibilizándonos”. E conclúe afirmando que “un dos grandes problemas da PAH foi que activistas como Ada Colau ou Rafa Mayoral pasasen á política partidaria”. Na súa opinión “eran líderes coas ideas claras, que comunicaban moi ben” e coa súa marcha debilitaron a forza “do movemento”.

“Alguén pensou que desde as institucións ía tomar o poder, e ademáis prescindindo da mobilización na rúa, que se boicoteou ostensiblemente”, afirma Manolo Camaño. “Os problemas que golpean ás clases populares, lonxe de resolverse, vanse agravar e a necesidade de respostas obrigará a recompor o tecido dos movementos sociais”, opina. Para o sindicalista “deberá pasar un tempo, sobre todo sair de axendas electorais, para que a xente poida reflexionar sen a presión asfixiante da politiquería”

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Tribuna
Tribuna Carta aberta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proxecto que Galicia nin quere nin necesita”
Os argumentos para apoiar o que dicimos son moitos. Situaríanse nun terreo no bordo da ZEC Serra do Careón; provocarían un novo ciclo de plantación masiva de eucalipto ou de importación de países do Sur; e o máis importante: non teñen licenza social.
Medio ambiente
Medio ambiente Milleiros de persoas enchen A Pobra do Caramiñal para berrar contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
Unha grande multitude por terra e centos de embarcacións por mar esíxenlle ao Goberno de Alfonso Rueda que “recúe” ante o potencial desastre ambiental que sobrevoa Galiza.
Palestina
Genocidio Salah al Bardauil, miembro del comité político de Hamás, entre los 23 asesinados por Israel esta madrugada
Israel ha matado a 634 personas desde la ruptura del alto el fuego el pasado martes. Un ataque del Estado sionista hacia suelo libanés este sábado ha dejado siete muertos.
Comunidad de Madrid
Fin a la privatización Un tsunami marcha por Madrid por la gestión totalmente pública de los servicios a la ciudadanía
La plataforma Tsunami por los Servicios Públicos nace este domingo para aglutinar a decenas de organizaciones sociales que quieren hacer frente al “modelo neoliberal de destrucción masiva de los derechos humanos y sociales”.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Un rayo de esperanza tras cinco años de los protocolos de la vergüenza
A punto de prescribir los posibles delitos, un avance judicial abre la puerta a conocer quién decidió no derivar a hospitales a ancianos en residencias en la Comunidad de Madrid.
Siria
Siria Siria, de la euforia por el fin del régimen al examen de la transición
Las matanzas en el litoral sirio y las dudas acerca de las nuevas autoridades dejan atrás la alegría por la caída de al Asad y enfrían el aniversario de la revolución, el primero tras la huida del dictador.
Gobierno de coalición
Consejo de Ministros Ángel Víctor Torres anuncia que tiene cáncer, pero seguirá al frente del Ministerio de Política Territorial
Reducirá su agenda como titular de Política Territorial en las semanas previas a una operación a finales de abril. Fuentes ministeriales dicen que la enfermedad “va bien” y “tiene solución”.
Medio ambiente
Oliver Franklin-Wallis “La industria de los residuos deja una cicatriz enorme en nuestro planeta”
El periodista británico Oliver Franklin-Wallis recorre en ‘Vertedero’ (Capitán Swing, 2024) las prácticas ocultas de la industria de residuos, exponiendo el papel de las grandes corporaciones, en connivencia con autoridades e instituciones públicas.
Contigo empezó todo
Contigo empezó todo El comunismo libertario de Hildegart Rodríguez
La joven madrileña, a quien se recuerda por morir a manos de su madre, contribuyó con sus ideas a la política revolucionaria durante la II República.
Opinión
Opinión La berlusconización de Mazón
Es evidente que el presidente de la Generalitat no ha asumido la agenda de la ultraderecha por convicción, sino por supervivencia política y judicial, en una estrategia no muy diferente a la que empleó Silvio Berlusconi.

Últimas

La vida y ya
La vida y ya Para vivir bien
“Para vivir bien hacen falta plantas, profe”, dijo una alumna. Esa frase es una forma de recordar que para vivir bien no es suficiente con levantarte cada mañana y meterte en el metro con los ojos pegados al sueño de estar en otra parte.
Tribuna
Tribuna La celulosa y la mina son el modelo industrial del Partido Popular
Es fundamental que tejamos una red social transversal en la sociedad capaz de unir a sectores diferentes que sean capaces de aglutinarse en un movimiento social alrededor de un denominador común: la defensa de nuestro territorio.
Turquía
Contra Erdogan Turquía en las calles: cae el muro del miedo a las movilizaciones
La detención del principal rival político de Erdogan ha provocado protestas masivas en todo el país que amenazan con convertirse en movilizaciones generales de descontento contra el gobierno.
Más noticias
Finlandia
Reducción de GEI De sumidero de carbono a emisor de gases: los bosques en Finlandia ya no capturan CO2
El 74% de la superficie del país nórdico está cubierto por árboles. Los bosques funcionaban como sumidero de carbono, pero han pasado de capturar 28 millones de toneladas de dióxido de carbono a emitir 1,2 millones de toneladas de este gas.

Recomendadas

México
EZLN Genealogía del “común” zapatista, política de la liberación
El EZLN celebró junto a sus bases de apoyo unas jornadas conmemorando el 31 aniversario del levantamiento en Chiapas, en el que se hizo reflexión sobre los retos que vive el movimiento. En abril, preparan el encuentro (Rebel y revel), de arte.
Galicia
Galicia Galicia vuelve a la calle contra la celulosa de Altri, Greenalia y la Xunta: el desastre natural, en datos
Cientos de barcos y decenas de miles de personas están llamadas a participar este sábado en una manifestación en A Pobra do Caramiñal, uno de los municipios de la ría de Arousa, donde desemboca el río Ulla, el más afectado por la pastera.
Literatura
Millanes rivas “El 25-M nos facilita generar una comunidad y creo que ‘Paisaje nacional’ contribuye a ello”
Un encuentro con el escritor Millanes Rivas a propósito de su novela ‘Paisaje nacional’, con Extremadura, su historia herida y el 25 de marzo de fondo conversado.