Medio rural
Ir ao médico ou non se decatar de nada: cando o prexuízo fai mal á saúde

O estigma que cae sobre as poboacións labregas perpetúase con frecuencia nos centros de saúde, obstaculizando unha atención médica coidadosa, respectuosa e digna.  

2 ene 2021 10:31

A desatención médica nos ámbitos rurais é un feito que leva afectando á poboación da península desde hai tempo. Tan só hai uns meses, na comunidade de Castilla e León xurdiu o Colectivo por una Sanidad Rural Digna, o cal se manifestou tras a desaparición de varios consultorios e a redución de servizos básicos nas zonas labregas. Na Galiza, o pobo de Mondariz tivo que protestar por sete meses para que Sergas anunciase que a atención pediátrica (da que tamén se beneficia o Concello de Covelo) se renovaría.

A relación entre a poboación rural e o sistema de sanitario conta con algunhas particularidades que merecen ser revisadas en pos dunha melloría nas políticas sanitarias destes territorios.

Agora ben, aínda que este texto non se pretende centrar, como noutras ocasións, en sinalar as manifestacións do machismo na vida no rural, non é posible pasar por alto a súa implicación nos servizos sanitarios.

Síntoma/o machismo

Se algo de bo ten a estendida e cotiá gabanza do traballo físico no campo, é que acostuma manter activa a mente e o corpo daquela xente xubilada. Porén, é común que esta loanza termine por se converter nun valor moral que desprestixia a aquelas persoas que viven nunha aldea e non traballan a terra nin se adican aos animais. A reafirmación da identidade a través do traballo pode chegar até tal grao que os días de descanso son impensables e o corpo termina por se concibir, antes que ren, nunha ferramenta, algo que hai que usar e gastar até que aguante.

Isto, xunto cunha masculinidade que se constrúe ignorando/soportando/calando a dor e desestimando os coidados corporais –"que acostuma ser aspectos dos que se ocupan as mulleres”-, obstaculiza unha relación sensible co propio corpo. Unha das maiores consecuencias desta mestura nas subxectividades masculinas é o corrente hábito de non ir ao médico até que os síntomas e dores non poden ignorarse máis.

Quizabes isto está detrás do feito de que cada vez que un home asiste ao centro de saúde, a causa da súa visita acostuma ser tomada con máis seriedade. Lola Ferreiro Díaz, nun texto sobre a violencia machista que sofren as mulleres na atención médica, apunta que 25 por cento dos casos polos que as mulleres acoden ao médico son catalogados como psicosomáticos na primeira consulta. Este prexuízo ocasiona que ás mulleres se lles receiten psicofármacos con moita más frecuencia que aos homes.

Mais, no rural, ao prexuízo de xénero súmaselle certo ideario urbanita sobre a subxectividade das persoas que viven no rural.

Diagnóstico/A estigmatización de vivir no rural

Cando se chega a certa idade, as citas médicas forman parte da contiandade. Na miña aldea, é común que as veciñas se visiten unhas ás outras e se compartan as súas doenzas, que se relaten o que lles dixo o(a) doutor(a), que conten que estudos médicos lles fixeron e que lles receitaron...

É por estas conversas que sei o tipo de relación que acostuman ter co persoal médico. Flora, unha das miñas veciñas, leva máis dun ano cunha dor no ventre. Ten pasado por múltiples análises e toma unha cantidade incrible de pílulas. Mais, cando lle pregunto polo seu diagnóstico, Flora mira ó chan e sobe os ombreiros: “O médico non me explica nada. Sempre lle pregunto, mais sempre se enfada e me di as cousas de mala maneira e nunca me explica a causa das doenzas nin me comenta canto tempo vai durar o tratamento".

A actitude hermética de  parte do persoal médico repítese nas historias unha e outra vez. Podería pensarse que esta repetición, na realidade, se debe ao feito de que no centro de saúde só hai dous doutores para atender a toda a poboación do concello e que case toda a veciñanza comparte médico. Máis historias como as de Flora hainas en demasía e algunhas falan de experiencias que sucederon décadas atrás.

Como pode supoñerse, tamén é común escoitar que aos/ás pacientes non se lles informa para que son as medicinas que se lles receitan. Polo que ouvira, é coma se o persoal médico dese por sentado que a xente maior –e non tan maior- que vive no rural non fose a entender nin o diagnóstico nin o funcionamento dos fármacos.

Mais, ao negarlles unha explicación, se lles nega información á que teñen dereito e torce o vínculo que cada quen pode manter co seu propio corpo. Así, a relación  doutor/a-paciente, constrúese dun xeito xerárquico no que hai quen ten a información e decide unilateralmente o tratamento ao que se someterá a outra persoa. Como se a doente non tivese dereito a decidir nin saber o que lles sucede nin o que van a consumir.

Este tipo de relacións acostuman ser aceptadas polas miñas veciñas, que o viven con resignación. Despois de tanto tempo de cargar con certa estigmatización, sucumbiron a ela. “É xente estudada e eu, de todos os xeitos, non entendo ben desas cousas”.

Mais é contraproducente que o propio persoal médico dos medios rurais, traballe e se relacione influenciado por estes prexuízos sobre o rural e a súa poboación. Porque é por estes estereotipos que moitas veces non se escoita ás/aos pacientes.

Hai uns meses, Alejandro foi ao doutor porque tiña unha febre altísima. Explicoulle ao médico que lle doía a barriga, que sentía náusea e que tamén tiña dor nunha perna desde hai tempo. Ao cabo de quince minutos saíu de urxencias con medicamentos contra a intoxicación alimentaria.

Ao cabo de dous días volveu a atoparse mal e foi outra vez a urxencias, onde, sen sequera escoitaren o que Alejandro tiña que dicir, cun ton canso, dixéronlle: “Señor, tiene que ser paciente. Quédese en casa. Aún no le hace efecto la medicina.”

Alejandro seguía con febre e doente da perna ao cabo doutros dous días. Tivo a sorte de que unha veciña coñecía un médico. Esta quitoulle unha foto á perna e o médico respondeu que tiña que ir ao hospital, que tiña unha trombose que estaba a estenderse.

Os diagnósticos errados son sumamente comúns nas historias médicas que lles ouzo ás miñas veciñas. Os médicos avezan subestimar as dores e receitan pílulas contra a gripe cando o que a doente tiña era tan grave que o que en realidade precisaba era un transplante de pulmón. A frecuencia destes diagnósticos fai pensar que, máis que erros humanos, son erros ocasionados por certos prexuízos sobre a xente do rural á que non se lle escoita.

Contraindicacións

O que se di, como se di ou o que non se di, importa. E pode ser perigoso. Os prexuízos poñen en risco as vidas da xente que viven no rural. O ton autoritario, paternalista co que se infantiliza á poboación labrega, ademais, transcende o ámbito médico. Reforza e perpetúa relacións de subordinación e inciden directamente na autoestima das persoas.

As actitudes derrotistas e resignadas que poden crearse como consecuencia deste xeito de se relacionaren con certos profesionais (como poden ser os avogados, mestres, banqueiros, políticos...) calan até o punto en que se pode chegar a pensar que ese lugar subordinado é o que lles corresponde, como se ao final fose a súa culpa ou o seu fado por non estudar e quedar na aldea. Hai algo máis perigoso que iso?

Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Galicia
Galicia La Xunta entorpece el acceso a más de 8.500 contratos que suman 57 millones de gasto
La Axencia de Doazón de Órganos e Sangue indexa miles de pagos sin concepto e imposibilita su fiscalización. La Xunta de Alfonso Rueda aduce que la opacidad es causada por “un fallo de codificación”. Sin embargo, esa práctica se repite desde 2018.
Sanidad pública
Barómetro sanitario La mitad de las personas que piden cita en el centro de salud esperan más de seis días para ser atendidas
De media, la población espera 8,7 días para ser atendida por su médico o médica de Atención Primaria, cuando hace diez años la espera media era de 3,5 días.
Huelva
Sanidad pública Más de cinco mil personas se manifiestan en Huelva por la sanidad pública
La plataforma Onubenses Unidos por una Sanidad Pública de Calidad denuncia, entre otras cuestiones, la saturación en la lista de esperas y la falta de un Hospital Materno Infantil en la provincia.
Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Argentina
Estela de Carlotto “Faltan todavía muchos nietos por encontrar”
Al cumplirse 49 años del golpe cívico-militar, la presidenta de Abuelas de Plaza de Mayo dialogó con El Salto y apuntó contra el Gobierno de Milei y su ministra de Seguridad, Patricia Bullrich, que encabeza la represión de la protesta social.
Residencias de mayores
Residencias de mayores Naces, creces, te reproduces, envejeces y sigues generando beneficios
El capitalismo extractivista emplea un ‘fracking’ similar sobre la última etapa de nuestras vidas: exprimir nuestra capacidad de producir beneficios hasta el último aliento.
Ni hablar
Ni hablar La clase obrera no va al paraíso
La explotación se aligera con el relato torticero de la explotación y de los héroes del capital, y con la asunción íntima de que capitalismo y democracia son conceptos sinonímicos.
Palestina
Genocidio Salah al Bardauil, miembro del comité político de Hamás, entre los 23 asesinados por Israel el 23 de marzo
Israel ha matado a 634 personas desde la ruptura del alto el fuego el pasado martes. Un ataque del Estado sionista hacia suelo libanés este sábado ha dejado siete muertos.
Opinión
Opinión Los eufemismos y el gasto militar
Los profesionales en la confección de los mensajes políticos y manipulación de la opinión pública han debido apreciar que el termino “rearme” era demasiado explícito y contundente y que podría provocar cierto rechazo.
México
Hallazgo en Teuchitlán Crisis de desaparecidos en México: los buscadores, entre el narco y las omisiones del Estado
El hallazgo del cementerio clandestino en Teuchitlán, Jalisco, ha conmocionado a todo México. El país que vive una crisis por la desaparición de más de 120 mil personas, que en 18 años solo han aumentado frente a una pasmosa impunidad.
Comunidad de Madrid
Fin a la privatización Un tsunami marcha por Madrid por la gestión totalmente pública de los servicios a la ciudadanía
La plataforma Tsunami por los Servicios Públicos nace este domingo para aglutinar a decenas de organizaciones sociales que quieren hacer frente al “modelo neoliberal de destrucción masiva de los derechos humanos y sociales”.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Un rayo de esperanza tras cinco años de los protocolos de la vergüenza
A punto de prescribir los posibles delitos, un avance judicial abre la puerta a conocer quién decidió no derivar a hospitales a ancianos en residencias en la Comunidad de Madrid.

Últimas

Gobierno de coalición
Consejo de Ministros Ángel Víctor Torres anuncia que tiene cáncer, pero seguirá al frente del Ministerio de Política Territorial
Reducirá su agenda como titular de Política Territorial en las semanas previas a una operación a finales de abril. Fuentes ministeriales dicen que la enfermedad “va bien” y “tiene solución”.
Contigo empezó todo
Contigo empezó todo El comunismo libertario de Hildegart Rodríguez
La joven madrileña, a quien se recuerda por morir a manos de su madre, contribuyó con sus ideas a la política revolucionaria durante la II República.
Opinión
Opinión La berlusconización de Mazón
Es evidente que el presidente de la Generalitat no ha asumido la agenda de la ultraderecha por convicción, sino por supervivencia política y judicial, en una estrategia no muy diferente a la que empleó Silvio Berlusconi.
Más noticias
Tribuna
Tribuna Carta abierta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proyecto que Galicia ni quiere ni necesita”
Los argumentos para apoyar lo que decimos son muchos. Se situaría en un terreno en el borde de la ZEC Serra do Careón; provocaría un nuevo ciclo de plantación masiva de eucalipto o de importación desde países del Sur; y no tiene licencia social.

Recomendadas

Siria
Siria Siria, de la euforia por el fin del régimen al examen de la transición
Las matanzas en el litoral sirio y las dudas acerca de las nuevas autoridades dejan atrás la alegría por la caída de al Asad y enfrían el aniversario de la revolución, el primero tras la huida del dictador.
Medio ambiente
Oliver Franklin-Wallis “La industria de los residuos deja una cicatriz enorme en nuestro planeta”
El periodista británico Oliver Franklin-Wallis recorre en ‘Vertedero’ (Capitán Swing, 2024) las prácticas ocultas de la industria de residuos, exponiendo el papel de las grandes corporaciones, en connivencia con autoridades e instituciones públicas.
México
EZLN Genealogía del “común” zapatista, política de la liberación
El EZLN celebró junto a sus bases de apoyo unas jornadas conmemorando el 31 aniversario del levantamiento en Chiapas, en el que se hizo reflexión sobre los retos que vive el movimiento. En abril, preparan el encuentro (Rebel y revel), de arte.