Entroido Viana do Bolo 1
Cedida polo Folión Feminino de Viana do Bolo. Alba Prada

Feminismos
Folión Feminino de Viana do Bolo: símbolo de evolución nas tradicións do Entroido

As mulleres reclaman o seu papel no folión de Viana do Bolo, o único formado só por mulleres.
17 feb 2023 09:16

As tradicións son algo que hai que conservar e respectar, pero a evolución segue o seu curso. E o Entroido non é algo que poda eximirse. É unha celebración ancestral na que a tradición vén de moi lonxe. Porén, coma todo, vén de evolucionar, sobre todo nalgúns aspectos como a inclusión da muller nas actividades “de cara ao público”. O Folión Feminino de Viana do Bolo é un bo exemplo.

Que oitenta mulleres da zona, do rural, de diversos folións se xunten para tocar bombos e aixadas por todo o pobo de Viana do Bolo, é símbolo de cambio de tempo, de tempo das mulleres. Actualmente, é o único folión formado unicamente por mulleres que existe.

Porén, tempo atrás na década dos noventa aproximadamente, tentouse unha iniciativa como esta, pero sen éxito. O investigador vianés Carlos Xabier Ares, explica que veciñas da vila coma súa nai “saíron un ano, pero pola sociedade patriarcal desa época sufriron comentarios despectivos”. Como consecuencia, non volveron saír nunca máis.

Entroido Viana do Bolo 2
Cedida polo Folión Feminino de Viana do Bolo. Alba Prada

Labores de casa e confección de traxes de boteiro para os seus descendentes: papel das mulleres en épocas anteriores

O papel das mulleres en épocas anteriores reducíase sobre todo ás labores da casa. “O Entroido é unha festa moi familiar, elas eran as que preparaban as comidas para todos”, argumenta Carlos Xabier Ares. Ademais, o investigador tamén explica que outro dos papeis fundamentais era a confección dos traxes de boteiro, “para unha nai, unha avoa ou unha madriña, facerlle o traxe de boteiro ao seu fillo, neto, ou afillado, era algo moi especial”.

Outra das labores que se lle encargaban era a preparación do lardeiro, bonecos que adoitaban colgarse nos lugares máis altos e inaccesibles para que o dono non puidese recuperar a súa roupa, a cal debía quedar alí exposta ata o final do Entroido. “Roubábanlle roupa aos homes para confeccionalo, e defendíano con fariña”, revela Carlos Xabier Ares.

É ilustrativo que os termos das personaxes de Entroido estean en masculino: boteiros, peliqueiros... “As mulleres tiveron sempre un papel importantísimo, pero sempre se lles foi usurpado”, afirma Ares, “estiveron na sombra pero sen elas sería imposible entender o Entroido tal e como o coñecemos”.

Entroido Viana do Bolo 3
Cedida polo Folión Feminino de Viana do Bolo. Alba Prada

Na actualidade, isto é outra das cousas que mudaron, xa que agora existen boteiras. “Hai a quen non lle gusta, pero as tradicións van mudando, hai que evolucionar”, conclúe o investigador vianés.

Iniciativas que percorren as rúas da vila como símbolo de unión

Porén, os anos van pasando, e con eles, tamén van xurdindo iniciativas como o Folión Feminino de Viana do Bolo. Jessica Granja, a súa alma mater, explica que a idea xurdiu no ano 2015, “eramos seis ou sete e cada ano vai a máis”. E é que neste ano 2023, 75 mulleres das zonas de Viana, Vilariño ou Manzaneda, entre outras, xúntanse na Praza do Toural para percorrer as rúas da vila vianesa. “Lévase no sangue, nisto non fan falta ensaios”, afirma Granja.

Así, está formado por integrantes de diversos folións (cada pobo adoita ter o seu) e a data na que adoitan xuntarse a tocar é o sábado anterior ao “xoves de compadres”, no que tamén celebran unha comida de confraternización. Lorena González, outra das pioneiras desta agrupación explica que “é unha iniciativa para xuntarnos mulleres destas zonas do rural de tódalas idades, e que estea composta só por compañeiras cun papel que antes non nos correspondía no Entroido é ilusionante”.

Entroido Viana do Bolo 4
Cedida polo Folión Feminino de Viana do Bolo. Alba Prada

Para a xente de Viana do Bolo, como é o caso de Ylenia Fernández, tocar en conxunto bombos e aixadas “é algo único, ver que somos un só son e que nos une ese sentimento é algo que hai que vivir”. Así, describe que en moitas ocasións, “póñenseme os pelos de punta tanto ao tocar como ao velo desde fora”. Noutros casos, como o de Lorena González, “saír a tocar o folión é unha sensación indescritible, pero saír a tocar o feminino é un sentimento de unión, non hai problemas, non hai competitividade”.

A tradición tamén pasa por acoller a persoas doutros lugares que queren vivir o Entroido

Tal é o sentimento de unión, que “o feminino” acolle a todo o mundo, sen ter que ser exclusivamente da zona. “Mentres veñan a tocar a Viana e non o fagan noutros lados, nós ensinámoslle e axudamos no que faga falta”, sostén Lorena González, “pero sempre que veñan ao pobo do que realmente provén o folión para non perder as tradicións”.

Un destes casos é o de Alba Urdangaray, procedente da zona de Valdeorras, a cal comezou a tocar no “feminino” o pasado ano, o primeiro despois da pandemia. “O meu primeiro Entroido foi no 2014 grazas a unhas amigas, comecei tocando noutro folión, o de Ramilo e Penouta, no que me axudaron moito, xa que nunca tocara”, e aínda que “tes que ter moito ritmo no corpo, paréceme alcanzable poder participar se non es de alí”, recoñece.

Entroido Viana do Bolo 6
Cedida por Carlos Xabier Ares. Alba Prada

Como ben explica o investigador Carlos Xabier Ares, a tradición, o sentimento e a identidade é atemporal pero certos matices van evolucionando. Con todo, no caso de Alba Urdangaray, aínda que non é nativa de Viana do Bolo, para ela “o Entroido vai máis alá dun disfrace, dunha época do ano; é algo ancestral, un aceno de identidade”. Así, describe ese sentimento como incrible: “envólvente nesa burbulla, da o mesmo romper os dedos contra o bombo, quedar xorda coas aixadas, nese momento non importa”.

Ademais, Urdangaray describe a sensación de unión que transmiten as vianesas: “ao mellor non coñeces a moitas mulleres das que participan, pero sempre hai sorrisos, miradas cómplices; ese día hai un ambiente diferente”. E é que estamos a presenciar o cambio de tempo no que as mulleres toman o protagonismo dunha forma sa e de compañeirismo, “estamos aquí todas porque hai algo que nos une, temos un denominador común, igual quen sexas, que fagas, de onde veñas... O obxectivo é desfrutar”.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Galicia
Galicia Más de 200 colectivos exigen transparencia sobre la mina Doade y piden la intervención del Parlamento Europeo
Organizaciones de toda Europa, lideradas por SOS Suído-Seixo, exigen a Bruselas acceso a la documentación sobre la explotación prevista, denunciando opacidad, privilegios empresariales y riesgo ambiental en zonas protegidas de Galicia.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña e Ourense mercaron material policial a Israel por medio millón de euros en só catro anos
O alcalde ourensán, Gonzalo P. Jácome, adxudicou un contrato por 70.000 euros días despois do sete de outubro. Abel Caballero asinou outro de máis de 200.000 euros e a alcaldesa da Coruña seguiu a estela cun contrato de 170.000 euros.
Comunidad de Madrid
Paros 28 y 29 de abril Huelga total en la educación pública madrileña
Infantil, Primaria, Secundaria, FP, Educación Especial, Universidad. Las plantillas de todos los niveles de la educación madrileña pararán este lunes 28 de abril por la “infrafinanciación” que Ayuso mantiene en la enseñanza.
Laboral
Laboral Trabajar para vivir, morir por trabajar
El 28 de abril se conmemora el Día Mundial de la Seguridad y la Salud en el Trabajo con la necesidad de la implementación de medidas ante la siniestralidad laboral, que dejó en el país en 2024 la muerte de 796 personas.
Genocidio
Genocidio Activistas crean la embajada de Palestina en Bruselas mientras Israel prosigue con su asedio en Gaza
Mientras los ataques de Israel sobre la Franja de Gaza ya han dejado más de 51.490 muertos, activistas han rociado de sangre un edificio que simula ser la embajada de Palestina, dejando un rastro de pintura roja hasta la embajada del Estado sionista.
Sevilla
Sanidad Pública Profesionales de Atención Temprana advierten del colapso del servicio en Andalucía
El servicio que atiende a más de 32.000 niñas y niños de entre 0 y seis años se encuentra en una situación crítica, con profesionales precarizados y listas de espera que incumplen la Ley de Atención Temprana aprobada en 2023
Análisis
Análisis La izquierda donde rompe la ola
El crecimiento electoral de un amplio abanico de fuerzas de extrema derecha desde hace unos años complica la consecución de decisiones a nivel de la UE.
Senegal
Migraciones El mito de la migración ordenada: la denegación de visados por el Consulado de España en Dakar
Maltrato institucional. Estas dos palabras son las más escuchadas cuando se pregunta a personas descontentas con el Consulado de España en Dakar. Cada vez más personas denuncian denegación de visados que no consideran justificados.

Últimas

Eventos
Evento Un Salto al periodismo desde el barrio: acompáñanos en un directo sobre periodismo situado
El Salto organiza un evento centrado en el potencial de los formatos sonoros para transmitir información veraz y fiable de forma cercana. Para hacer periodismo desde el barrio y barrio desde el periodismo.
Ayuntamiento de Madrid
Paros en Madrid Fin de la huelga de basuras en Madrid
La plantilla ha votado a favor de la última propuesta, en un paro que comenzaba el pasado 21 de abril y con el que se demandaba la actualización de un convenio que se ha quedado obsoleto.
LGTBIAQ+
Juicio el 9 de mayo Lidia Falcón pide cinco años de cárcel a una mujer trans por un tuit de 2021 que no la menciona
La activista antiderechos Lidia Falcón denunció a Diana Juan Cano en 2021 por un tuit que apenas tuvo repercusión. La acusación pide una pena de cinco años de prisión y 50.000 euros de indemnización.
Comunidad de Madrid
LGTBifobia Femen protesta contra las terapias de conversión en un acto de la familia de psiquiatras Rojas Estapé
El movimiento Femen ha querido denunciar públicamente la relación de esta familia con sectores ultraconservadores de la Iglesia y su postura abiertamente contraria a los derechos del colectivo LGTBIQ+
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez piensa en un paréntesis legislativo para evitar roces con los socios tras una semana explosiva
El choque bronco por el caso de las compras de balas israelíes a cargo de Grande Marlaska puso sobre la mesa como nunca la ruptura de la coalición, aunque nunca fue una opción.
Más noticias
La vida y ya
La vida y ya Espacios de encuentro
Me contaba que, al final del día, le dolían mucho las manos y que había dejado de escribir. Que ya no llevaba el cuaderno pequeño que tenía para anotar ideas que luego se transformarían en artículos o poemas.
LGTBIAQ+
Juicio el 9 de mayo Lidia Falcón pide cinco años de cárcel a una mujer trans por un tuit de 2021 que no la menciona
La activista antiderechos Lidia Falcón denunció a Diana Juan Cano en 2021 por un tuit que apenas tuvo repercusión. La acusación pide una pena de cinco años de prisión y 50.000 euros de indemnización.
Galicia
Galicia Cuidar sin derechos: la lucha de las trabajadoras en las residencias privadas de Galicia salta a la huelga
Sin tiempo ni medios para ofrecer unos cuidados adecuados, alertan de una situación insostenible en los centros y denuncian la privatización de un servicio a costa del bienestar de las personas mayores y dependientes.

Recomendadas

Guinea-Bissau
Internacional Guinea-Bissau arranca una ola de represión tras el sabotaje popular de una mina de arena en un parque natural
Una acción liderada por las mujeres del pueblo de Varela provocó un incendio en la bomba de extracción de la mina de arena pesada. El Gobierno ha llevado a cabo la detención de 16 personas, entre las que se encuentran líderes locales.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña y Ourense compraron material policial a Israel por medio millón de euros en solo cuatro años
El alcalde ourensano, Gonzalo P. Jácome, adjudicó un contrato por 70.000 euros días después del siete de octubre. Abel Caballero firmó otro de más de 200.000 euros y la alcaldesa de A Coruña siguió la estela con un contrato de 170.000 euros.
Turquía
Pinar Selek “Turquía sigue gobernada en base al miedo”
La profesora y socióloga turca, quien ha sufrido además de cárcel, un acoso judicial por 27 años, habla de la falta de independencia del poder judicial, del adoctrinamiento social y de la formación de la sociedad turca.