Literatura
María Reimóndez: “Eu creo moito na ira produtiva”

Entrevista coa escritora, traductora, intérprete e fundadora de Implicadas no desenvolvemento. Conversamos de xeito telemático con ela sobre boxeo, literatura e máis en tempos de pandemia.

Reimóndez Boxeo 2
María Reimóndez nunha foto recente para a promoción da súa última obra "As estacións do Lobo" (2019, Edicións Xerais). Foto: Iván Reymóndez.
7 may 2020 12:00

María Reimóndez naceu en Lugo, é tradutora e intérprete de profesión. Cultiva todos os xéneros literarios e recibiu numerosos premios ao longo da súa xa ampla carreira literaria, entre eles o Premio Xerais en 2014, o premio Johán Carballeira en 2017 ou o Premio Agustín Fernández Paz en 2017.

Se non me engano levas dando clases de boxeo telemáticas durante o confinamento. Como te interesaches polo boxeo? E que lle dirías a quen antes o vía coma un deporte violento, se cadra asociado en particular á agresividade “masculina”?

Si, os primeiros días da corentena xuntábame cunhas amigas por Skype para ensinarlles un chisco de boxeo. Estou afeita a facer exercicio confinada. Polo meu traballo en cooperación ao desenvolvemento con organizacións feministas do sur, moitas veces me atopo en longos períodos nos que non podo practicar deporte no exterior, ou onde non teño nin sequera o luxo do espazo para moverme en interiores.

Para falar de boxeo debo narrar un chisco a miña historia co deporte. Dende sempre me interesa a actividade física: dende os cinco ata os dez anos practiquei iudo, que adoraba grazas a Amador Trillo, o noso instrutor en Judo Club Lugo, que aínda existe. De aí pasei ao baloncesto e ao tenis e logo, coa vida laboral que teño –ou tiven, neste momento é complicado usar os tempos verbais!– como intérprete de conferencias empecei a correr, ademais de ir a clases de todo tipo de cousas no ximnasio. O deporte en si mesmo paréceme un espazo moi problemático como estrutura de poder dos corpos, racismo, competitividade. Mais a sorte que tiven dende sempre é que me gusta facer deporte pero non son especialmente boa en nada e carezo de espírito competitivo.

O deporte en si mesmo paréceme un espazo moi problemático como estrutura de poder dos corpos, racismo, competitividade

Sempre me dixeron que era moi zoupona, nunca se me deron ben as actividades de “mulleres” e co tempo fun poñendo en dúbida, a través da experiencia do meu corpo, todo aquilo que me dixeran porque o meu non encaixaba en nada daqueles estereotipos. Foi co tempo e grazas ao feminismo e o traballo de compañeiras do campo da actividade física como Manuela Vázquez Coto ou Cristina López Villar que fun explorando todo isto e coñecendo e valorando máis o meu corpo.

Así cheguei ao boxeo. Hai cousa de tres anos pechou o ximnasio ao que ía e comecei en Trabazos Vigo onde vin que tiñan clase de boxeo, anoteime para probar. Antes de practicalo nunca asociei o boxeo á agresividade ou a violencia. Para min a agresividade e, por suposto, a violencia son outra cousa. A agresividade ten que ver co afán de humillar e dominar á outra, de facer dano; a violencia, por descontado, para min son a desigualdade social, os patróns de xénero, os nosos conceptos de “normalidade”. Para min o boxeo, como eu o practico, non ten nada que ver con iso.

Antes de practicalo nunca asociei o boxeo á agresividade ou a violencia. Para min a agresividade e, por suposto, a violencia son outra cousa

Non vou negar que cando empecei, nunha clase naquela altura toda de homes, houbo algún que non o pareceu levar moi ben. Chegou un punto en que me encantaba a clase, mais era unha loita comigo mesma poñerme nese ambiente porque era como unha prolongación da hostilidade que xa recibo todos os días como muller, como non heterosexual, como galegofalante. Mais precisamente as estratexias que fun desenvolvendo fóra do ring axudan nel tamén. E co tempo gañas o respecto dos demais cunha mestura de non calar, de interesarte polo que saben ou temen, de convivir e de demostrar que ese lugar é tan teu como calquera outro. Nese proceso o papel do noso adestrador, Alexis Iriarte foi fundamental. É unha persoa que admiro moito porque ten un entendemento especial das persoas, axuda a que cada quen se sinta integrado e parte da clase, céntrase na parte lúdica e divertida e anula o exceso de competitividade en canto o detecta.

Co tempo, fun desenvolvendo unha sorte de teoría feminista do boxeo. Dende un punto de vista persoal hai dúas cousas que atopei totalmente liberadoras: a desexualización do meu corpo e o contacto físico entre iguais. No boxeo endexamais escoitei ningún comentario sobre o corpo de ninguén (nin de operacións biquini ou variantes). Hai homes de todas as idades (agora tamén outra moza), habilidades e estruturas físicas. O boxeo é un deporte moi completo, que esixe unha forma física de grandísimo aguante e moita técnica.

Co tempo, fun desenvolvendo unha sorte de teoría feminista do boxeo. Dende un punto de vista persoal hai dúas cousas que atopei totalmente liberadoras: a desexualización do meu corpo e o contacto físico entre iguais

A maiores, está o contacto físico. Ás mulleres socialízasenos para refugar del, a menos que veña envolto nos algodóns do amor e da sexualidade. Ensínasenos que somos febles e iso crea unha suxestión que fai que non nos defendamos nunca, que asumamos unha posición pasiva e secundaria en todo o físico. Atopo isto sumamente nocivo. A min gústame coñecer os límites do meu corpo, explorar o movemento, a forza. Saber como encaixar un golpe e defenderme. Todo iso só o descobres no contacto con outros corpos e canto máis diversos posibles, mellor. De aí que sexa tan importante mesturarnos e tamén estar en espazos nos que non estamos divididas por xénero. Este é outro dos logros do noso instrutor: combatemos con todo o mundo, facemos sparring con todo o mundo. É un proceso permanente de aprendizaxe que creo que é fundamental para todas as mulleres, xa alén da moi necesaria autodefensa feminista.

Deixar saír a tensión a través do corpo é algo ao que ás mulleres non se nos ensina. Senta moi ben dar uns bos golpes, é divertido e san. Como din as teóricas feministas dos afectos como Sara Ahmed, para moitas de nós é lóxico estar cabreadas porque a sociedade nos trata coma refugallo. Eu creo moito na ira produtiva, en transformar o cabreo en práctica política, mais tamén o boxeo axuda ao corpo nese proceso, evita dirixir toda a frustración cara unha mesma, como sabemos que facemos as mulleres e que logo leva a procesos depresivos con moita frecuencia en nós. Dende un punto de vista do xénero, iso si, aos homes se cadra lles era interesante facer algo máis de ioga, tai chi ou pilates.

E, no fondo, o máis importante: é sumamente divertido.

Ao ver a fotografía no Facebook co fondo do andel detrás túa boxeando, ao primeiro imaxinei que estabas a establecer unha relación puxilística co canon patriarcal. Mais imaxino que non hai moitos homes nos teus andeis, non?

Atinaches. Eu non pelexo co canon masculino porque non o recoñezo como autoridade. Recoñézoo como estrutura de opresión e silenciamento do mundo creativo das mulleres, sobre todo das que non son brancas, heterosexuais e escriben en linguas hexemónicas. Hai xa moitos anos que me interesa tirando a nada o que os homes brancos heterosexuais escriben. Tamén é unha compensación política por todo o que lin nos vinte anos primeiros da miña vida.

Eu non pelexo co canon masculino porque non o recoñezo como autoridade. Recoñézoo como estrutura de opresión e silenciamento do mundo creativo das mulleres

Imaxino que agora que paso dos corenta, coa balanza máis ou menos equilibrada despois de todas aquelas lecturas obrigatorias de “señores que unha debe coñecer e ter como referente”, podo afirmar con coñecemento de causa que me interesa moito máis o que escriben as mulleres.

Reimóndez Boxeo
María Reimóndez adestrando boxeo na súa casa durante o confinamento.
Dás escrito durante o confinamento? Se a resposta é si, cómo o fas?

Durante o confinamento sigo as rutinas adquiridas dos períodos que estou na miña casa e daqueles nos que estou confinada por atoparme en lugares onde non teño a posibilidade de saír –por exemplo, das instalacións formativas, dun cuarto, dun hotel... cando estou traballando en Paquistán, en Támil Nadu, Etiopía ou Haití.

A pandemia é unha continuidade de todas as cousas que xa me preocupaban antes, agora a cuestión é se a sociedade vai reflexionar nese sentido ou noutros

Escribir nestas circunstancias non é diferente a escribir no medio dunha emerxencia como foi a tsunami, ou cando botas o teu tempo compartindo traballo con mulleres que se enfrontan ao infanticidio feminino, ou á pobreza extrema. De feito, é un espazo de calma, de estar noutro lugar cando precisas unha pausa. Cando estiven traballando despois da tsunami de 2004 coas compañeiras de Tamil Nadu, o primeiro que fixen foi buscar clases de danza clásica, de Bharathanatyam. Permitíame durante dúas horas ao día –a primeira delas de seis a sete da mañá e logo entre as oito e as nove– saír dun espazo de destrución e morte, de horas interminables de traballo, o resto do día. A escrita cumpre tamén esa función, axúdame a manter o equilibrio emocional.

A pandemia é unha continuidade de todas as cousas que xa me preocupaban antes, agora a cuestión é se a sociedade vai reflexionar nese sentido ou noutros. Aí a escrita ten que ser unha ferramenta máis, igual que era antes.

Poderíasnos indicar literatura escrita por mulleres que se escribise ao fío dalgunha pandemia?

Descoñezo se historicamente temos referencias -ás mulleres hai que buscalas sempre cun traballo detectivesco bastante complexo- mais se falamos de distopías entón a literatura das mulleres debería ser a nosa base, non o engadido. Ninguén escribe distopías máis elucidantes que as autoras. Seguramente agora a máis visible sexa Margaret Atwood -toda a súa triloxía que inicia Orix and Crake é abraiante, se ben profundamente branca e norteamericana- mais se ampliamos a ollada atoparemos, tamén en Canadá, dúas autoras de libros con enfermidades nelas. Unha é Emily St. John Mandel con Station 11 e outra The Tiger Flu de Larissa Lai. Non esquezamos a Nalo Hopkins dende a diáspora caribeña canadense, Manjula Padhmanabhan dende a India, Margo Lanagan cos seus relatos de ciencia ficción dende Australia, a estadounidense de orixe nixeriana Nnedi Okorafor ou a impresionante Rita Indiana dende República Dominicana coa súa La mucama de Omunculé. En galego a lista tampouco é curta: María Alonso Alonso, Mariña Pérez Rei, Andrea Barreira, Cris Pavón e a mestra do terror Uxía Casal, por citar só algúns nomes.

Que pensas do tropo da “crise” e do fin do mundo no discurso do coronavirus?

700 millóns de persoas no mundo viven con menos dun dólar ó día e nunca vemos isto como unha “crise mundial” ou a fin do mundo. Dende os nosos países, tiramos proveito da degradación ambiental, do capitalismo atroz, de construír ás nosas outras como bárbaras e polo tanto carentes de humanidade, obxectos de consumo (dende a explotación laboral nos países do sur a mans de empresas do norte ata as políticas migratorias, pasando polos ventres de alugueiro, o turismo sexual e o tráfico de menores e mulleres para alimentar o negocio da prostitución). Nesta pandemia quedan ao descuberto os intereses do capital: as mortes prodúcense grandemente por considerar a saúde coma un negocio, as persoas maiores coma unha carga (dado que non producen capital económico), pechamos as fronteiras porque nos interesa protexernos...

Creo que a suposta solidariedade vai ser unha das pezas clave para o rearme do capitalismo...interésame máis unha perspectiva política do traballo dende o cotián: onde mercas, que comes, como tratas a quen e ao que te rodea, etc

Tampouco creo moito no concepto da solidariedade, tan instrumentalizado polo capitalismo para a “caridade” e o control emocional das persoas. A única solidariedade na que creo é a feminista da que fala Chandra Talpade Mohanty. Nela, as persoas temos que ser conscientes da nosa posición no mundo e aprender a coñecer os contextos das nosas outras antes de pensar que empatizamos con elas. Creo que a suposta solidariedade vai ser unha das pezas clave para o rearme do capitalismo, deixando todo na superficie en homenaxes e anuncios lacrimóxenos desactivantes. A min interésame máis unha perspectiva política do traballo dende o cotián: onde mercas, que comes, como tratas a quen e ao que te rodea, que valores aceptas como dominantes, a quen subordinas... Se nesta altura non entendíamos xa que hai que sachar polos dereitos das labregas, das limpadoras, das traballadoras dos coidados –sanitarias ou non– pois non sei eu se imos agora abrir os ollos mais, como alguén que traballa pola xustiza social feminista, confío máis en sachar cada día ca en predicións de futuro.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Juegos olímpicos
Machismo y racismo en los JJ OO La lucha por la medalla olímpica de Imane Khelif frente a los prejuicios
La participación de la boxeadora argelina Imane Khelif en los Juegos de París 2024 está generando titulares en todo el mundo y sobre ella han opinado desde Elon Musk o JK Rowling pasando por Donald Trump o Giorgia Meloni.
Boxeo
Chamarémolo Cassius Clay
Ali quedou pensando que faría agora. Sen campionato. Afastado do cuadrilátero. Con causas xudiciais pendentes e agora, incluso, sen nome.
Deportes
O odio que produce o odio

“Son América. O pedazo que vostedes non recoñecen, mais deben acostumarse a min. Son negro, enfonchado, seguro de min mesmo. É a miña relixión, o meu nome, non o de vostedes”. Un Xúpiter de ébano, con 18 anos, acaba de saír dun restaurante do East-End de Louisville, Kentucky. Negáranse a servirlle pola cor da súa pel, recomendándolle que volvese a África. Doíalle a man pola dereita recta que lle deu á porta ao saír, pero máis lle doía a alma.

#59922
9/5/2020 21:47

Bo artigo, grazas!!

2
0
Comunidad de Madrid
Paros 28 y 29 de abril Huelga total en la educación pública madrileña
Infantil, Primaria, Secundaria, FP, Educación Especial, Universidad. Las plantillas de todos los niveles de la educación madrileña pararán este lunes 28 de abril por la “infrafinanciación” que Ayuso mantiene en la enseñanza.
Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Facultades cerradas en Madrid para denunciar la precarización y la infrafinanciación
Los piquetes están informando de la huelga en universidades como la Complutense y la Autónoma, en la que ha habido algunos incidentes con personal de seguridad y con la extrema derecha.
Palestina
Genocidio Israel asesina a cien personas en Gaza durante las últimas 48 horas
Esta semana comienza una vista oral en la Corte Internacional de Justicia que examina la ilegalidad de la decisión israelí de cortar la cooperación con la agencia de derechos palestinos de la ONU, UNRWA.
Laboral
Laboral Trabajar para vivir, morir por trabajar
El 28 de abril se conmemora el Día Mundial de la Seguridad y la Salud en el Trabajo con la necesidad de la implementación de medidas ante la siniestralidad laboral, que dejó en el país en 2024 la muerte de 796 personas.
Genocidio
Genocidio Activistas crean la embajada de Palestina en Bruselas mientras Israel prosigue con su asedio en Gaza
Mientras los ataques de Israel sobre la Franja de Gaza ya han dejado más de 51.490 muertos, activistas han rociado de sangre un edificio que simula ser la embajada de Palestina, dejando un rastro de pintura roja hasta la embajada del Estado sionista.
Sevilla
Sanidad Pública Profesionales de Atención Temprana advierten del colapso del servicio en Andalucía
El servicio que atiende a más de 32.000 niñas y niños de entre 0 y seis años se encuentra en una situación crítica, con profesionales precarizados y listas de espera que incumplen la Ley de Atención Temprana aprobada en 2023
Análisis
Análisis La izquierda donde rompe la ola
El crecimiento electoral de un amplio abanico de fuerzas de extrema derecha desde hace unos años complica la consecución de decisiones a nivel de la UE.

Últimas

Eventos
Evento Un Salto al periodismo desde el barrio: acompáñanos en un directo sobre periodismo situado
El Salto organiza un evento centrado en el potencial de los formatos sonoros para transmitir información veraz y fiable de forma cercana. Para hacer periodismo desde el barrio y barrio desde el periodismo.
Ayuntamiento de Madrid
Paros en Madrid Fin de la huelga de basuras en Madrid
La plantilla ha votado a favor de la última propuesta, en un paro que comenzaba el pasado 21 de abril y con el que se demandaba la actualización de un convenio que se ha quedado obsoleto.
LGTBIAQ+
Juicio el 9 de mayo Lidia Falcón pide cinco años de cárcel a una mujer trans por un tuit de 2021 que no la menciona
La activista antiderechos Lidia Falcón denunció a Diana Juan Cano en 2021 por un tuit que apenas tuvo repercusión. La acusación pide una pena de cinco años de prisión y 50.000 euros de indemnización.
Comunidad de Madrid
LGTBifobia Femen protesta contra las terapias de conversión en un acto de la familia de psiquiatras Rojas Estapé
El movimiento Femen ha querido denunciar públicamente la relación de esta familia con sectores ultraconservadores de la Iglesia y su postura abiertamente contraria a los derechos del colectivo LGTBIQ+
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición Sánchez piensa en un paréntesis legislativo para evitar roces con los socios tras una semana explosiva
El choque bronco por el caso de las compras de balas israelíes a cargo de Grande Marlaska puso sobre la mesa como nunca la ruptura de la coalición, aunque nunca fue una opción.
Más noticias
La vida y ya
La vida y ya Espacios de encuentro
Me contaba que, al final del día, le dolían mucho las manos y que había dejado de escribir. Que ya no llevaba el cuaderno pequeño que tenía para anotar ideas que luego se transformarían en artículos o poemas.
LGTBIAQ+
Juicio el 9 de mayo Lidia Falcón pide cinco años de cárcel a una mujer trans por un tuit de 2021 que no la menciona
La activista antiderechos Lidia Falcón denunció a Diana Juan Cano en 2021 por un tuit que apenas tuvo repercusión. La acusación pide una pena de cinco años de prisión y 50.000 euros de indemnización.
Galicia
Galicia Cuidar sin derechos: la lucha de las trabajadoras en las residencias privadas de Galicia salta a la huelga
Sin tiempo ni medios para ofrecer unos cuidados adecuados, alertan de una situación insostenible en los centros y denuncian la privatización de un servicio a costa del bienestar de las personas mayores y dependientes.

Recomendadas

Senegal
Migraciones El mito de la migración ordenada: la denegación de visados por el Consulado de España en Dakar
Maltrato institucional. Estas dos palabras son las más escuchadas cuando se pregunta a personas descontentas con el Consulado de España en Dakar. Cada vez más personas denuncian denegación de visados que no consideran justificados.
Guinea-Bissau
Internacional Guinea-Bissau arranca una ola de represión tras el sabotaje popular de una mina de arena en un parque natural
Una acción liderada por las mujeres del pueblo de Varela provocó un incendio en la bomba de extracción de la mina de arena pesada. El Gobierno ha llevado a cabo la detención de 16 personas, entre las que se encuentran líderes locales.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña y Ourense compraron material policial a Israel por medio millón de euros en solo cuatro años
El alcalde ourensano, Gonzalo P. Jácome, adjudicó un contrato por 70.000 euros días después del siete de octubre. Abel Caballero firmó otro de más de 200.000 euros y la alcaldesa de A Coruña siguió la estela con un contrato de 170.000 euros.