Economía social y solidaria
Consumo para a xente

A economía social ábrese paso en Galiza. Mapeo das distintas iniciativas ao longo do noso país.

Economía social en Galiza_1
Encontros de consumo responsable 'Entre lusco e fusco', en Belvís (Santiago de Compostela) Pablo Santiago

Anos atrás, non hai tanto tempo, a economía social no país non era case nin un concepto. Houbo pioneiras, xente que con convicción e intuición foron creando diferentes proxectos que pouco a pouco conformaron o lugar sobre o cal se apoiaron moitas outras. Algunhas delas xa non nos acompañan, e outras son a base sólida e a referencia sobre as que se asentan os colectivos emerxentes.

Hoxe en día xa a economía social está viva e busca as súas propias solucións, condicionada pola realidade económica, a ríxida lexislación ou as necesidades vitais das persoas impulsoras de cada iniciativa. Polo tanto, salientaremos as iniciativas que destacan por perseguir obxectivos sociais máis aló dos económicos e da súa vocación colectiva e aberta.

En cooperativa

Comezaremos pola alimentación, un dos sectores máis numerosos. Nas cidades existen proxectos vivos e con boa saúde: Árbore en Vigo, Zocamiñoca na Coruña, Panxea en Compostela, Fonte da Uz en Ferrol, A Gradicela en Pontevedra ou Semente en Ourense. Cada unha co seu modelo, que varía desde tenda aberta e socias traballadoras até local compartido e traballo repartido entre as consumidoras. En localidades máis pequenas existen outros proxectos que tamén se van abrindo camiño: Karrikanta en Viveiro, As Grelas en Foz, Agrelar en Allariz, Tarabela en Lalín, Loaira en Redondela ou DesPensa no Val Miñor. Ou coma o caso do Morrazo, onde existe unha biodiversidade moi rica de pequenos grupos que traballan colectivamente.

Tamén xurdiron outros proxectos que complementan a oferta dalgunhas cidades, como a unión de Fabas Lobas máis Nabiza Ceibe en Compostela, ambas e dúas nacidas coa colaboración da desaparecida Eirado. O grupo de Amarante e Boa Vida en Pontevedra, que convive coa Gradicela e buscan o mellor xeito de colaborar ou complementarse. O Proxecto Integral de Compostela ademais dun grupo de consumo tamén xestiona unha moeda social. E finalmente, Aldea en Vigo, que destaca por ser unha cooperativa de consumidoras e produtoras.

Hai outros exemplos particulares, coma o caso da Asociación Millo Miúdo, no concello de Oleiros, que é socia da Cooperativa Zocamiñoca. Xestiona o seu propio pedido en fresco pero para outro tipo de produtos consome en Zocamiñoca coma se todo o grupo de consumo fose unha familia máis da cooperativa. Sinerxías que cada vez agroman máis neste tipo de proxectos e son a esencia do espírito da economía social. 

Existen tamén tendas xestionadas por persoas concienciadas e con intención de contribuír desde proxectos de vida persoais. É o caso das cooperativas Bico de Grao en Lugo e Legumia en Compostela ou a tenda Eu Consumo Responsable en Ourense. 

E tamén existe o modelo tradicional dos mercados de venda directa de agricultoras. É un campo ao que lle custou arrancar, pero agora mesmo ten un potencial moi grande. Hai que destacar o pioneiro Mercado da Terra en Lugo, froito do traballo colectivo das produtoras locais e a Asociación O Bandullo Ecolóxico. En Belvís (Compostela) leva anos funcionando o Mercado Entre Lusco e Fusco, xestionado agora pola Asociación Raíces do Lusco. En Pontevedra, a Asociación 4Ponlas organiza un mercado semanal. Na Coruña a Asociación Labrega Natura organizan un mercado semanal no Mercado de San Agustín, pero teñen intención de seguir medrando.

Ao abrigo destas asociacións de agricultoras están a xurdir Sistemas de Garantía Participativos (SPG), cos que se pretende establecer modelos de garantía de orixe, cultivo e calidade do produto máis aló dos certificados oficiais, e no que participen agricultoras, consumidoras, grupos de consumo e pequenas tendas. Agora mesmo está a funcionar o SPG A Gavela en Pontevedra, pero xa están en construción sistemas similares vinculados ao Mercado da Terra ou a Labrega Natura. Outro espazo que reúne moitas agricultoras é a Rede Galega de Sementes, colectivo que organiza feiras periódicas de sementes en diferentes localidades do país.

E para finalizar o espazo alimentación, podemos destacar algún proxecto con idiosincrasia propia no lado produtivo, aínda que moitos serían os que merecerían ser mencionados. O Colectivo Xebre, Amarelante, Lentura, Ribeiregas, Raínha Lupa ou Milhulloa son proxectos de referencia, mais é un sector en clara expansión no que día a día xorden colectivos moi interesantes.

Espazos, cultura, xestión

No ámbito produtivo máis aló da alimentación tamén existen importantes proxectos de economía social. No téxtil destaca MOV3, colectivo que agrupa tendas, marcas e deseñadoras de téxtil consciente. Cestola na Cachola inclúe téxtil e arte no seu proxecto e Lorenzo Design céntrase na arte e na artesanía. En canto á arquitectura e  construción, atopamos a Asociación de Bioconstrución A Espiga e ás Cooperativas Hábitat Social e Outra Forma de Vivenda.

Economía social en Galiza_3
Actividade nas rúas de Compostela do Proxecto Integral
Comunidades de Montes. Destacan entre todas as Comunidades de Montes de Frouxán (Lousame) e a de Santiago de Covelo, internacionalmente recoñecidas pola súa exemplar xestión do monte, e a rede Montenoso, espazo de traballo colectivo de comunidades de montes onde empoderar as comuneiras e pór en valor a propiedade comunitaria. Tamén hai moito traballo detrás dos grupos de desenvolvemento rural, como a ADR Montederramo e Castrocaldelas, aínda que, non todos os GDR funcionan de xeito suficientemente aberto, colaboracionista e desvinculado do poder político de cada zona, o que, ás veces, minimiza a súa potencialidade.

A cultura tamén é un espazo no que a economía social está a abrirse camiño con forza. En xestión cultural atopamos cooperativas de traballo dinámicas e en crecemento como MaOs Innovación Social e O Cable Inglés, e outras entidades coma o Proxecto Cárcere que, desde unha asociación sempre aberta, xestiona colectivamente a cesión dun espazo público como é o antigo cárcere da Coruña. No sector audiovisual destacan Illa Bufarda que traballa no campo da creación audiovisual, Numax, que xestiona unha sala de cine e libraría en Compostela, ou Catro Ventos no campo da edición. Nas radios comunitarias temos a Cuacfm na Coruña como o proxecto máis sólido e potente, moi ben asentado despois de máis de 20 anos de historia, pero seguen a funcionar Radio Piratona en Vigo, Radio Filispín en Ferrol, A Kalimera en Compostela, Radio Roncudo en Corme e a recentemente creada Rádio Liverdade en Ourense. O sector da prensa é diverso, no que destacan Praza Pública e O Salto, pero tamén hai outros medios máis vencellados ao mundo da lusofonía como Novas da Galiza e Diário Liberdade.

Apartado especial merecen os centros de dinamización cultural e social, con gran tradición no país. Proxectos históricos como o Mil Lúas na Coruña abriron camiño pero actualmente A Cova dos Ratos en Vigo é un dos proxectos con máis anos de traxectoria, un centro no que destaca o seu comedor vegano. En Vigo tamén existen o Bou Eva, Revolta do Berbés e Faísca. Tamén destacan a Gentalha do Pichel en Compostela, con multitude de proxectos sociais nados no seu interior, ou a Fundación Artábria en Ferrol, con grande actividade máis aló do seu centro social na defensa dos dereitos lingüísticos do país. Noutras localidades atopamos o Gomes Gaioso, A Insumisa e A Comuna na Coruña, A Galleira en Ourense, O Fresco en Ponteareas, Fuscalho na Guarda e Xebra en Burela. Destacamos tamén A Casa Colorida en Nigrán, laboratorio para o desenvolvemento de cultura libre, ligada a outros proxectos nese eido como Alg-a Lab, campo no que tamén podemos mencionar a Saramaganta ou Ítaca Software Libre.

Saúde do modelo

O mundo educativo foi pouco a pouco fortalecéndose con colectivos como Semente, Andaina, Nova Escola Galega, O Bosque de Beni e na educación ambiental Feitoría Verde e Cem.

A economía social é un xeito de entender a economía que non ten barreiras, polo que tamén hai proxectos noutros eidos menos habituais ou esperados, como no ámbito dos consultorios con Xeira, Promove ou Cidadanía, todas cooperativas de traballadoras, ou no ámbito das xestorías, nas que podemos atoparnos con proxectos como En Común Proxectos, Xedega e Étikas. E xa no ámbito da igualdade e dos servizos sociais conviven proxectos tan diversos como Mulleres Colleiteiras, Rexenerando ou a Rede de Solidaridade Popular de Vigo (con proxecto de crearse tamén na Coruña).

Evidentemente non poden faltar os proxectos de enerxía como Nosa Enerxía ou Som Energia (cooperativa catalá mais con ámbito de actuación tamén en Galiza), ou os de banca ética como AIS O Peto, Coop57 e Fiare.

Afortunadamente existen redes que agrupan a todos estes colectivos. Espazo Coop, Reas Galiza e Rede SAL encárganse de optimizar a visibilización, interlocución coa administración e outros traballos que fan a economía social máis forte no país. O traballo por diante é moi grande, a cantidade e diversidade de iniciativas convida ao
optimismo, mais a maioría son proxectos en fase de consolidación que van necesitar un importante pulo para fortalecerse e seguir achegando á sociedade os valores dunha economía para a xente. Nós seguimos a traballar niso, contamos contigo.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Tecnología
Costes y alternativas de la sociedad digital Costes y alternativas de la sociedad digital
Barcelona se convierte esta semana en escaparate mundial de tecnología, pero nosotras queremos pensar alternativas justas y sostenibles.
Ecología
ESS sostenibilidad ecológica No hay planeta B, pero sí plan B
¿Cómo entienden las entidades de la ESS la sostenibilidad ecológica? Llevamos el tema a los Twitch de MeCambio.
Consumismo
Influencers e hiperconsumismo Vida más allá del fast fashion
¿Qué papel juegan los influencers en las dinámicas hiperconsumistas capitalistas?
Lucía Medina (Coordinadora do Banco de Tempo de Lugo)
8/11/2018 12:17

Só por informar: en Lugo temos un Banco de Tempo que tamén funciona como rede de troco, con moeda propia Horas/"Xiríns", que leva 10 anos funcionando e está nun momento moi activo: http://bancodetempolugo.es/
Felicidades polo artigo! Resulta moi interesante e esperanzador!

0
0
Kike
14/6/2019 9:41

O banco de Tempo de Lugo acubilla, protexe e polo tanto é cómplice dun maltratador de mulleres. Isto non é insultante, é unha situación real e o sei porque o denunciei e ao final tiven que irme eu. E iso que hai probas e testemuñas.

0
0
#4260
7/12/2017 20:13

Para corrixir: é "Froxán", non "Frouxán".

0
0
Anabel Varela
31/10/2017 10:42

Parabéns polo artigo, moi interessante....Por isso de..."em honor da verdade"...dizer que o mercado ecológico local pioneiro na Galiza é o mercado "entre lusco e fusco" de Compostela que vem de cumplir 7 anos de existencia. O mercado da Terra (Lugo) acho tem 4 anos.

2
0
Crisis climática
Crisis climática El maremoto ignorado: la temperatura de los océanos alcanza registros nunca vistos
Los mares del planeta llevan un año batiendo récords de temperatura. Las consecuencias de este fenómeno van desde un incremento de las anomalías meteorológicas a una desestabilización de las corrientes marinas y los patrones climáticos globales.
Crisis climática
Crowdfunding 350.000 euros por denunciar la inacción climática
Un total de 16 integrantes de Rebelión Científica se enfrentan a importantes multas por sus acciones no violentas para denunciar la inacción ante la crisis climática. Activistas medioambientales denuncian un “efecto dominó represivo” en toda Europa.
Música
Música “Stand by your man”: cómo el country posicionó el conservadurismo y la segunda ola feminista en Estados Unidos
A pesar de la imagen conservadora que tiene la música country, artistas como Tammy Wynette, Dolly Parton o Loreta Lynn cantaron y compusieron a finales de los años 60 sobre temas feministas.
Análisis
Genocidio Armas y recursos para los palestinos y sus aliados
Es imposible escuchar ninguna petición de ayuda material, militar y económica para la resistencia armada palestina, o para sus aliados regionales, por parte de la izquierda global.
Opinión
Opinión Hombre blanco busca negro no violento
'La próxima vez el fuego' supone una declaración de principios e intenciones, además de una denuncia del racismo de la sociedad norteamericana que a James Baldwin le tocó vivir, pero que abarca en sus propuestas, por igual, a blancos y negros.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda El Ayuntamiento del Partido Popular de Logroño desahucia a la PAH
Saltándose los protocolos, sin levantar acta ni expediente, el Gobierno del PP del Ayuntamiento de Logroño arrebata el local a la PAH de La Rioja y se lo concede irregularmente a la asociación de Familias Numerosas.
Palestina
Protesta Miles de personas denuncian el genocidio de Israel en Gaza en una manifestación en Donostia
La movilización tenía por lema 'Genocidio Stop' y la han convocado agentes de la cultura vasca, que la han acompañado con actuaciones musicales, bertsos, bailes o ilustraciones

Últimas

Ocupación israelí
Palestina El Salto te ofrece una camiseta para apoyar económicamente a la UNRWA
No cesamos de buscar nuevas vías para visibilizar un mayoritario clamor social que pide un alto el fuego al que apenas se da cabida en el discurso mediático convencional. Todos los beneficios de esta campaña irán destinados a la UNRWA.
Formación El Salto
Formación El Salto Política por todos los medios: periodismo de análisis en la era de la aceleración
Entre el 10 y el 30 de abril, la Escuela de Periodismo Crítico de El Salto desarrolla un curso para aprender a leer y escribir la información política.
Más noticias
Análisis
Lobby bancario Sacrificar el euro digital para que nada cambie
Ante una adopción masiva del euro digital sin límites, los bancos dejarían de ser esenciales y verían disminuida su capacidad para seguir creando dinero.
Antitaurinos
Maltrato animal Un nuevo paso hacia la derogación de la tauromaquia
“El marco legislativo debe cambiar en base a una sociedad con mayor sensibilidad”, argumenta David Calvo, miembro de la Comisión Promotora de #NoEsMiCultura.
Antimilitarismo
Financiación de Israel Una sede del BBVA, “bañada en sangre” por los vínculos del banco con el genocidio palestino
Activistas de Alternativa Antimilitarista-Movimiento de Objeción de Conciencia rocían con pintura roja una sede del BBVA para denunciar el apoyo financiero de la entidad a las compañías que suministran armamento al ejército sionista.
Opinión
Opinión A las armas
Cualquiera que ame la guerra es un idiota. No importa si tienen barba de pasdaran islámico o pelo largo y revuelto de libertario parisino, los peores prorrumpen en enunciados altisonantes con tal de excitar los ánimos excitables.

Recomendadas

Inteligencia artificial
Inteligencia artificial La Unión Europea abraza la ley del algoritmo más fuerte
La inteligencia artificial ya tiene quién la regule. El Parlamento Europeo ha aprobado una ley que no mitiga las preocupaciones por los efectos que puede tener el modelaje algoritmo sobre los derechos fundamentales.
Cómic
François Schuiten “Viví la desaparición de mi perro con tanta violencia que dibujé guiado por la intuición”
Ven la luz las dos últimas obras del autor de cómic belga François Schuiten: ‘Jim’, elegía por su perro fallecido, y ‘El regreso del capitán Nemo’, nueva entrega de la imaginativa serie que desarrolla desde 1983 junto al guionista Benoît Peeters.
Rojava
Pueblo kurdo Alina Sánchez o Legerin: huellas para quien busca
El 17 de marzo de 2018, la internacionalista argentina Alina Sánchez perdía la vida en Rojava.
Análisis
América Latina Bukele, sin contrapesos e internacionalizado
El presidente de El Salvador ha ganado peso como referente de la derecha radical hispanohablante. Su “método”, una combinación de represión, punitivismo y propaganda digital, ha calado en otras experiencias regionales e internacionales.