Represión
Saúl López ‘Shahid’: “A única forma de saír desta é xuntos e organizados”

O 11 de maio de 2018 o Tribunal Constitucional rexeitou o recurso imposto por Juan Manuel Olarieta, avogado de Josep Miquel Arenas Valtonyc. Polo tanto e, pese á opinión pública, o rapeiro mallorquino entrará en prisión tres anos e medio por un delito de enaltecemento do terrorismo, inxurias á Coroa e ameazas a Jorge Campos, dirixente do PP das Illes.

A Saúl, coñecido como Shahid, xunto aos seus once compañeiros do colectivo musical de La Insurgencia, condenáronos a dous anos e un día de prisión por un suposto delito de enaltecemento do terrorismo polo contido das letras das súas cancións. Nun principio a Policía presentara ante a Audiencia Nacional tres posíbeis delitos: enaltecemento, incitación ao odio contra institucións do Estado e asociación ilícita. Finalmente a Fiscalía só mantería enaltecemento do terrorismo na súa acusación.

Ante un feito histórico como o encarceramento dun músico polas súas letras, Shahid considera que grande parte do que afirmaba nas súas cancións foi confirmado polo propio sistema. En contra desta represión, o concerto que tiñan planificado para o 26 de maio en Vigo, pasa a ser un acto de solidariedade con Valtonyc. Ademáis dos concertos programados, reúnense artistas e persoas solidarias para amosar o rexeitamento a súa entrada na cadea, tal e como informaron a través dun comunicado.

Ïades recorrer ao Tribunal Supremo para rebaixar a condena. Agora mesmo é posíbel a aplicación dun recurso de amparo? En que situación está o teu caso?
Agora mesmo estamos co recurso á propia Audiencia Nacional xa interposto, polo que nas próximas semanas unha sala diferente á que nos condenou dese tribunal, diranos se ratifica a condena ou nos absolve. No caso de que a ratifiquen, recorreremos ao Tribunal Supremo e, se este a volve ratificar, entraremos en prisión mais seguiremos co recurso, neste caso a Estrasburgo.

Por que se chega a acusar a La Insurgencia de asociación ilícita?
Nun principio a Policía Nacional denuncianos por, entre outros, ese delito. Posteriormente non vai chegar nen sequera á acusación fiscal, supoño que porque era obvio que non hai por onde defender xudicialmente que cometeramos tal delito. Porén, é interesante a pregunta porque a Policía viu un delito como este nun grupo de rapaces que se xuntan para gravar rap (ás veces nen sequera física senón virtualmente). O delito de asociación ilícita adoitáselles imputar a organizacións armadas, a entramados de estafadores ou a partidos políticos ilegais. Nós somos músicos cunha mensaxe combativa, non militantes nin guerrilleiros. Aínda así parecera que para a Policía supomos –non nós en concreto senón a xuventude que fai arte por e para o pobo– un perigo similar.

A condena de Valtonyc non fai máis que desenmascarar unhas institucións que desde 1939 mudaran de forma mais non de fondo

Cando te informan de que fuches denunciado por incitación ao odio, os policías van vestidos con roupa de rúa e pídenche que lles deas o teu teléfono móbil. Palpache a represión desde o primeiro momento?
Xa sabía que estas cousas pasan en España, ese día simplemente foi a doce rapeiros, entre eles eu. Persoalmente eu coñecía os pinchazos ilegais –dálles igual– da Policía a móbiles “por se acaso”, os seguimentos de secretas a determinadas persoas en determinados lugares, etc. Ese día tocoume a min, mais a represión pálpase sempre que nunha manifestación un axente segue até a súa casa a alguén, sempre que se recollen os datos do GPS do móbil dun activista… O que me pasara a min serviu para que, polo menos, a xente do meu redor tome consciencia de que neste Estado pasan estas cousas.

Valtonyc foi condenado a prisión por, practicamente, as mesmas causas polas que se vos acusa a vós…
Ainda que nós estamos condenados por un delito e el por tres, claramente os casos son similares. A súa condena non fai máis que desenmascarar unhas institucións que desde 1939 mudaran de forma mais non de fondo. Pese a todo, empéñome en ver o lado aproveitábel disto que, deixando de lado o persoal, é beneficioso: déronlle máis voz e daránnola a todos os que repriman.

En 1984 Eskorbuto sacaba cancións como Este maldito país nas cales amosan un discurso moi contrario á Policía Nacional e no cal cualifican o Estado español como “un gran cortello”. Que diferencia hai agora no Estado español, se o comparamos con hai trinta anos, para que se suprima deste xeito a liberdade de expresión dos artistas?
Desde o respeito como artistas a Eskorbuto, a Siniestro Total e a todos os grupos aos que se adoita pór de exemplo como xente que “cantaba cousas piores” do que nós, penso que a principal diferencia é que Valtonyc, Hasel ou La Insurgencia non dicimos castro versos incendiarios por puro folclore. Ollo, non digo que sexa mau, digo que a diferencia é que esta xeración de rapeiros reivindicativos non somente queremos recriarnos en frases de desafogo e raiba, senón que chamamos a que a clase traballadora se organice. Rapeei en concertos contra a pobreza enerxética, polos titiriteiros en Madrid, no meu bairro polas lottas veciñais… A diferencia é que nós estamos criando, ainda que en moi pequena medida por agora, uns lazos, unhas redes e un chamamento a xuntarnos e que si supón un perigo para o poder.

Cando un Estado se ve en perigo reprime aos disidentes ideolóxicos e suprime dereitos sociais como a liberdade de expresión. Consideras que todos os rapeiros xulgados por isto sodes “cabezas de turco”?
Por suposto, pois é que non poden encarcerar a todo o que escriba, diga ou cante o que non poden tolerar. A nós condénasenos para que ti, ou próximo grupo de rapaces, o pensedes dúas veces antes de formar un grupo de música para facer arte transformadora. A condena a La Insurgencia é o de menos, é a anécdota; os direitos estánvolos cortando ao resto. Quizá non pensases en rapear nunca, mais xa é unha cousa menos que vas poder facer en España. Tampouco poderás chiar opinións polémicas, nin escribir artigos xornalísticos contra determinadas institucións, nin facer unha pintada co símbolo dunha organización que o Estado declare ilegal… Non é cousa de rapeiros, titiriteiros, tuiteiros ou grafiteiros… é cousa de todos. Mañá pode ser o teu irmán, o teu fillo ou ti.

Esta xeración de rapeiros reivindicativos non somente queremos recriarnos en frases de desafogo e raiba, senón que chamamos a que a clase traballadora se organice

Antonio Gramsci establecía a comezos do século XX que a hexemonía cultural que ten a burguesía no capitalismo, permitíalle exercer a dominación ideolóxica máis alá dos aparatos represivos do Estado e da alienación polo traballo en si. Estabelece o conceito de contrahexemonía como loita dialéctica, no que dando conta dos elementos, inflúe de forma autónoma nos sectores populares criando consciencia para si. Tanto ti como outros artistas influístes na formación política e ideolóxica de moitos xovens a través da música urbana. Consideras que dalgún xeito estás a construir contrahexemonía cultural?
Prefiro considerarme simplemente un rapaz con inquedanzas, sen futuro e con raiba que emprega o rap para tentar xerar lazos e consciencia con todas as persoas do meu arredor que levan a mesma vida ca min. Supoño que si, é unha especie de contracultura do que o capitalismo vende, mais non considero que sexa tanto pola mensaxe como polo carácter da miña música, é dicir, que non fai falta escribir sobre anticapitalismo para ser contracultura. Contracultura son tamén todos eses rapaces de bairro que se xuntan para facer música e contan en cancións todas as súas frutracións, os seus desexos e aspiracións. Eles tamén falan de política inevitabelmente, ainda que sexa de xeito indirecto, porque viven como o que son, fillos e fillas da clase obreira en bairros populares.

Desde La Insurgencia asegurades que a música con carga social e política é importante, xa que achega ás masas á loita polos seus dereitos sociais dunha forma máis accesíbel que a través dos libros. Cres que toda a mensaxe ideolóxica en si debería adaptarse ainda máis aos soportes multimedia?
Penso que xa se está a facer, dado que calquera mensaxe que transmita un artista é ideolóxico en maior ou menor medida. Non hai ideoloxía somente nos libros grosos, senón que calquera músico, youtuber ou influencer ten un discurso, unhas veces explícito e outras implícito, mais non son alleos á política nin ao que nos toca a todos.

As redes sociais son unha clara ferramenta de difusión de información. Considéralas de importancia para a difusión e para que o teu caso tivese a repercusión pública que tivo?
Acho que son útiles para que a xente de todas as partes do Estado español e incluso do mundo saiba do noso caso, mais non considero iso nun primeiro plano de relevancia. Máis ben penso que é máis importante que catro persoas se movan polo noso caso que catrocentas me rechíen (retuiteen). En Vigo xurdiu un Grupo de Apoio a La Insurgencia, así como en Sabadell, e axiña xurdirán en Málaga e Madrid. Fico con iso e se as redes contribuiron nalgo a iso é en que se enterraran de que existe o noso caso. Ese é o paso cero, os seguintes danse xuntos e con moi pouca axuda de internet.

Non é cousa de rapeiros, titiriteiros, tuiteiros ou grafiteiros. É cousa de todos. Mañá pode ser o teu irmán, o teu fillo ou ti

É un feito que no momento actual o marxismo-leninismo non parece a ideoloxía hexemónica no seo da clase obreira, senón que gozan de maior éxito movementos parciais ou espontáneos (feminismo, antifascismo, antirracismo…). Consideras que desde o marxismo se debería facer autocrítica para avanzar cara a revolución social? Ou sexa unha maior análise “concreta da situación concreta” para un entendemento maior da sociedade actual?
Penso que eses movementos parciais dos que falas son vías de escape que o mesmo sistema nos ofrece para, como nunha pota a presión, liberar a presión antes de que estoure. Eu sinceramente non son un intelectual marxista, só sei que é unha vía para a acción. É unha receita, mais é que nós ainda temos que saber que ingredientes temos.

A mesma oligarquía franquista que impulsou a transición “democrática” en 1975, continuou a ser a principal representante dos aparellos de poder do Estado. O Estado español mantivo o seu carácter principalmente coercitivo ao servizo das clases dominantes, empregando moitas veces mecanismos represivos do franquismo (como no caso da mesma Audiencia Nacional, antigo Tribunal de Orde Pública), mais tras a transición colleu a forma dun Estado democrático burgués dentro do capitalismo imperialista. Por que denominades ao Estado español como Estado fascista nas vosas letras?
Primeiro dicir que en La Insurgencia somos doce rapeiros condenados, cada un cunha idea do mundo e con diversas filiciacións políticas –ou sen elas– e polo tanto en cuestións como esta que dis non estaremos de acordo todos, pois non somos un partido. E segundo, o que se desprende do primeiro, non somos unha organización política senón un colectivo de hip-hop que ten unha mensaxe –ou varias– que podemos chamar, se queres, anticapitalista ou antifascista. Nós facemos música desde un contexto de ficción. É dicir, nin somos homoxéneos nin somos intelectuais ou ideólogos de nada.

Se me pides a miña visión desta cuestión, si que penso que o Estado español é de carácter fascista desde 1939. Os que gañaron a guerra –ou os seus descendentes– siguen ostentando o poder económico e ocupando as institucións. Deixan entrar nestas a algúns partidos ou movementos que non supoñen un perigo real para a base do Estado como poden ser PACMA, o feminismo, etc. Penso que non houbo rutura co franquismo: en España non houbo xuízos de Nüremberg, nin depuración de responsabilidades nos corpos de seguridade do Estado… De feito condecorouse a torturadores franquistas como Billy el Niño e a Constitución actual foi redactada por franquistas que se levantaron demócratas da noite para a mañá como Fraga ou Adolfo Suárez.

Rapear xa é unha cousa menos que se vai poder facer en España

Nos últimos meses está habendo grandes atentados contra a liberdade de expresión coas condenas a rapeiros, artistas, twiteiros, cómicos, políticos… Mais na historia da “democracia” deste Estado houbo e hai máis presos políticos: militantes da esquerda abertzale, do PCE(R), independentistas galegos… Por que son tan sonados agora se xa os había antes? Hai tendencia a esquecer os anteriores?
Non é tendencia a esquecer por parte da xente senón tendencia a silenciar por parte do Estado. Inflúe tamén o feito de que é máis dixeríbel defender a liberdade dun tuiteiro que fai chistes sobre Carrero que a dun militante de Herri Batasuna que quizá teña algún tipo de vinculación con persoas que mataron a Gardas Civís. A min tamén me resultan cousas diferentes en todos os niveis, mais o que sexa complexo, non significa que se deba deixar de lado a reflexión sobre iso.

Tamén hai que entender o que é un preso político, pois o termo é terxiversado ás veces. En España non hai ninguén na cárcere por ter ideas, polas súas preferencias políticas, porque a ninguén se lle encerra polo que pensa. Hai xente encerrada por levar a cabo –ou tentalo– as súas ideas, porque se xulgan os feitos. Se hai alguén que, tentando levar a cabo as púas ideas políticas, é encarcelado, ese é un preso político. Máis alá dos principios, os métodos ou as formas –cos que podes ou non estar de acordo– deberíase recoñecer por igual a todos os presos e represaliados políticos.

Partidos institucionais considerados de esquerdas, como Podemos ou IU, si que se pronunciaron en contra da represión que estades a sofrer. Paréceche suficiente a súa actuación?
O termo “suficiente” implica que existían expectativas, e pola miña banda non existían. Simplemente penso que toda persoa ou organización que queira axudar debería facelo. A forma de anudarnos dos partidos progresistas como BNG ou En Marea foi desde as institucións e paréceme moi ben. Cada un debería aportar o que considera que pode.

Máis alá do apoio en redes sociais. Que máis pode facer a xente para axudar a casos como o teu?
Pois en Vigo existe un Grupo de Apoio que se reune cada dúas semanas no barrio de Coia para planificar accións dentro da campaña solidaria. Tamén en Sabadell e en Málaga ou Madrid existen persoas que comezan a xuntarse e traballar en conxunto con nós para sermos máis e mellores. E se non, pode criar na súa cidade un Grupo de Apoio a La Insurgencia que se coordine cos outros. O único xeito de sair disto é xuntos e organizados, así que xuntémonos!