O prelo
Fosforescencias: converter a vida en poesía

“Os escritores sempre din que escribir é un acto moi solitario, pero creo que en realidade é un feito moi ruidoso, como ter frío ou debuxar rostros”. 

Fosforescencias é un libro único e delicado. Unha mestura entre a prosa epistolar e a poesía. Unha recompilación de documentos que falan da vida, da amizade e da enfermidade. É unha invitación ao mundo dunha poeta que ten o poder de elevar o máis mundano a un idilio. Cada carta que compón o libro é un raio de luz que aluma a cotiandade, unha perspectiva fresca da realidade, unha fosforescencia fugaz na escuridade.  

A autora, Lupe Gómez, naceu en Fisteus en 1972. Estudou xornalismo en Santiago e colaborou nos xornais Galicia Hoxe, A Nosa Terra e El Correo Gallego. Ten unha decena de libros publicados nos que destaca o seu primeiro poemario, Pornografías, autoeditado en 1995 e traducido ao castelán no 2019. Ademais de ter gañado premios como o Lorenzo Baleirón e o Johán Carballeira, co seu libro Camuflaxes gañou o Premio da Gala do Libro Galego e o Premio da Crítica no 2017. 

O seu epistolario Fosforescencias foi publicado pola editorial Alvarellos a finais do 2019. Nel atópanse unha selección da correspondencia que Lupe mantiña coas súas amizades ao longo de case un ano. Entre os destinatarios — e remitentes — atópanse Xosé Neira Vilas, Emma Pedreira, Francisco Pillado, Manolo Rivas, ademais de outras vellas amizades.  

Este libro fala de tantos temas como follas nacen e caen dunha árbore ao longo dun ano. Mais, sobre todas as cousas, Lupe fala da amizade. No importa que tan longa, profunda ou curta sexa unha carta, cada unha representa o que a amizade realmente é: escoitar-ler-atentamente, compartir a vida, medrar en compañía e procurar o cariño. 

Máis que cartas, o que Fosforescencias ofrece é unha especie de diario de vida. É coma se Lupe Gómez tivese logrado converter as palabras impresas nunha xanela á que nos invita a mirar a danza dos seus pensamentos. Atravesamos diferentes momentos da vida da escritora, quen nos leva da man e nos comparte as súas dúbidas, as súas preocupacións, os seus soños, as lecturas que vai facendo, as enfermidades que aparecen e as mortes que irrompen no camiño.  

Ademais, a lectura deste epistolario permítenos ser testemuñas do proceso de creación do mesmo.  

“Quero comezar a escribir un novo libro pero non teño un apoio económico que me permita traballar con independencia, autonomía e liberdade. Vivimos nun país de arañas. Miña nai ás veces dime: “Non escribas libros, pois ninguén che dá nada por eles”. Ten razón. Ela é unha agricultora de terra que da patacas, leite, ovos… pero a min non me dan nada por escribir e traballar co aire”. 

FORMAS E ESCENCIA 

Cando Lupe Gómez nos comparte o seu ritual sagrado de acariciar as cartas antes de envialas e ao recibilas, advirte do afecto que hai no intercambio de correspondencia a pesar da distancia entre os corpos. Coa súa escritura sucede o mesmo: Lupe acarícianos coas súas palabras, cóidanos a través delas.  

A poeta de Fisteus escribe desde unha subxectividade sen pretensións que é quen de facer que sintamos os seus textos próximos a nós. Cada paisaxe que describe, por máis sinxelo ou cotián que sexa, tórnase poético baixo a súa mirada. Ler Fosforescencias é observar o mundo a través dos ollos dunha muller que ama a vida ao grao que parecese que o mero feito de existir é razón suficiente para rendernos ante a felicidade.

O mundo que ve e reinventa Lupe Gómez dálle todo o necesario para vivir: arróupaa e cóidaa. Ela, pola súa banda, devórao intensamente, aliméntase da forza da propia presencia. Así e todo, a pesar de toda a forza que hai na prosa da autora, o libro ten o poder de deter o tempo con suavidade e delicadeza; o ritmo poético é tan claro que quen le, automaticamente entra en sintonía coas palabras que acougan o espírito. 

“Algunhas mulleres desexan afirmar as súas cinturas, as súas pernas. Fan moitos exercicios ximnásticos para conseguilo. Súan e choran en vano logrando pouco a pouco. As mulleres escritoras porfiamos continuamente en afinar as nosas mans, como se fosen pianos, como se quixeramos modelar a música da linguaxe que utilizamos. Eu antes tiña unhas mans rudas, fortes, brutas, pois traballaba coa terra, coa auga fría, co esterco. Pero logo, de tanto escribir epístolas apaixonadas e tanto tocar o piano, as miñas mans fóronse atenuando, afinando, suavizando.” 

Secasí, traballos como o de Lupe Gómez corren un perigo: poden ser reducidos ao campo do talento nato, ao da subxectividade sensible. A sinxeleza coa que é quen de transmitir non ten que ver con que sexa muller ou só co feito de ter nacido nunha aldea. Detrás das palabras de Gómez, innegablemente, hai traballo e oficio, cousas que moitas veces quedan ocultas detrás de etiquetas benevolentes e paternalistas que teñen recaído por moitos anos en autoras como a propia Rosalía de Castro. Lupe Gómez, por sorte, pode reivindicar o traballo poético feminino en vida.  

“Gústame buscar títulos. Nomes para todos os meus fillos. Palabras para calmar a sede embriagadora do sol. É como buscar nomes de xardineiros que cortan a roseira con moita atención verdadeira e moto amor”. 

Non deixan de desconcertar, no entanto, aseveracións como “A min gustaríame ser negra porque así a xente quereríame moitísimo” ou “Gustaríame saber convivir cos votantes do PP, do PSOE, do BNG e cos negros e África”, que desentoan e poden dar lugar a perigosas interpretacións.  

*** 

As raíces de Lupe Gómez fanse visibles en cada carta. Escribe con toda a modernidade posible, alimentada de todos os séculos pasados. Fosforescencias é un libro para ler devagar e para poder absorber e procesar cada imaxe.  

“Acabar un libro é como rematar a arquitectura preciosa dun soño. Pechar con chave a porta para que non entren os ladróns, e para que todo siga sendo tan fermoso como era antes, e como será sempre”. 

O desconcerto inicial ante a beleza case violenta da prosa de Gómez termina por asumirse e transformarse en ansias de vivir como ela vive: amando.