O prelo
Ecoloxismo e literatura: O relato dunha distopía para reformular a realidade

“Flotando sobre a súa cabeza, o globo aquaestático seguiuna durante todo o percorrido. A esfera de auga, cuxas paredes, imperceptibles á vista, moldeaban o líquido nun suave abrazo. (...) Aquel globo transparente convertérase na quinta extremidade dos seres humanos.”

O mundo como o coñeciamos rematou hai anos. Saír ao exterior deixou de ser unha opción e a liberdade só existe a través de sonos que sempre rematan co espertar nun cubículo pequeno, a única vivenda posible. Estamos no ano 2485 e a vida na superficie da Terra, a Era Superficial, acabou. Agora a humanidade vive baixo monarquías en colmeas subterráneas onde a auga escasea de tal xeito que se tornou no ben máis desexado e, polo tanto, na moeda de cambio. 

Este é o escenario da cotiandade na distopía creada por Antía Yáñez (Burela, 1991) narrada na novela curta Be Water, que foi finalista na categoría de Literatura Xuvenil nos Premios María Victoria Moreno e Gala do Libro Galego. Foi o primeiro libro en saír do prelo da editorial independente Cuarto de inverno.

A través do relato deste mundo post-apocalíptico, Yáñez preséntanos unha realidade alternativa que sacode a mente e nos fai reflexionar sobre os nosos xeitos de vivir e o que temos e damos por garantido.

O texto segue dúas liñas argumentais protagonizadas por dúas mulleres diferentes. Por unha banda, está a personaxe da déspota e cruenta raíña Hera e, pola outra, está Iolanda, unha nai nova, solteira e independente. Grazas a estas dúas historias no libro logramos ver dúas realidades diametralmente distintas da mesma colmea. As decisións que toma cada muller fronte un presente desalentador, introducen no libro discusións sobre a ética e as implicacións da vida en comunidade. 

Na colmea de Yáñez, a natalidade descende cada vez máis, a esperanza de vida é curta e as persoas que morren de deshidratación cada vez son máis. Nese contexto, a raíña está a experimentar con distintos líquidos que poidan substituír a auga, mais os resultados non son os esperados e esta substitución podería significar o fin da vida humana na colmea. 

A historia en Be Water avanza grazas á resistencia das personaxes que insisten en sobrevivir aínda en contextos escuros. A pequena filla de Iolanda pode ben representar a posibilidade de ter un futuro distinto ao presente. A procura dunha vida digna e a esperanza se desvelan no libro como as únicas formas de opoñerse a un poder que atenta contra a vida. Nese sentido, esta curta novela pode considerarse coma unha invitación da autora a percibir as actuais estruturas opresoras moito máis fráxiles do que aparentan, a considerar que as cousas poden ser dun xeito distinto, que o futuro non ten que ser o que nos ten dito e que sempre hai outra posibilidade. 

“Antes intentaría deixar a mente en branco, pero agora xa sabía que había opcións mellores ca non sentir nada. Sentilo todo. Ter esperanza. (...) A esperanza podía ser unha arma moi poderosa, aínda no sitio máis infecto do mundo. Esperanza por ter unha vida, no canto limitarse tan só a subsistir.”

Aínda que o libro chega ás escasas 115 páxinas, a solidez da distopía nótase no traballo dos detalles. Non é a primeira vez que se concibe unha historia onde apareza a analoxía entre a vida humana e as colmeas de abellas obreiras gobernadas por unha raíña. No entanto, o mundo de Antía Yáñez destaca pola súa minuciosa e orixinal construción, que logra establecer unha lóxica propia que torna máis potente o relato ao permitirlle á lectora imaxinar con facilidade o mundo que propón a autora.

O texto está dividido en catro partes. Cada unha precedida por un epígrafe de activistas ecoloxistas, e cada leva o nome dalgunha gran obra expoñente da literatura universal. 

Sen dúbida, un dos valores máis importantes de Be Water é o feito de que a autora toma responsabilidade e aporta con calidade e compromiso ao tipo de narrativas que son publicadas e dedicadas ao público xuvenil. Presenta unha historia que mostra maternidades alternativas, alerta sobre a transcendencia do ecoloxismo e que ademais está escrita dende perspectivas feministas cunha muller forte coma protagonista.